M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Powstanie grupa rządowa, która wypracuje rozwiązania nowelizacji ustawy o prawie autorskim spełniające postulaty mediów i wydawców – to efekt środowego spotkania premiera Donalda Tuska z przedstawicielami mediów ws. zmian w prawie autorskim.
Premier zorganizował w Warszawie okrągły stół z przedstawicielami mediów dotyczący zmian w prawie autorskim, na który zaproszeni zostali redaktorzy naczelni i szefowie organizacji reprezentujących wydawców – sygnatariuszy listu otwartego w sprawie zmian w prawie autorskim, skierowanego do szefa rządu w marcu tego roku. Zaproszenie premiera to reakcja na ubiegłotygodniowy apel wydawców i dziennikarzy polskich mediów do polityków, by zmienili uchwalone w Sejmie niekorzystne dla mediów przepisy prawa autorskiego i praw pokrewnych.
Przed spotkaniem pierwszy zastępca redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej” Roman Imielski podkreślił, że jako dziennikarze, redaktorzy i wydawcy oczekują, że premier uwzględni ich postulaty dotyczące implementacji dyrektywy unijnej.
„Dlatego, że tu nie chodzi o to czy ja jako Roman Imielski, +Gazeta Wyborcza+, czy my jako media będziemy mieli więcej pieniędzy, tu chodzi o jakość demokracji, która dzisiaj, jeśli chodzi o dostęp do informacji publicznej jest zmonopolizowana przez gigantów technologicznych, którzy zarabiają też na naszej pracy, wykorzystują nasze teksty. To są ogromne pieniądze, dziesiątki miliardów złotych, a nie chcą się tymi pieniędzmi z mediami podzielić” – powiedział Imielski.
Na spotkaniu premier przekonywał, że między wydawcami a rządem nie ma „konfliktów interesów” ani „zasadniczych konfliktów opinii”. „Być może są wątpliwości dotyczące drogi dojścia, ale raczej do wspólnego celu” – wskazał. „Ja nie mam wątpliwości, że w interesie zarówno mediów, dziennikarzy, twórców, ale też w interesie każdej przyzwoitej władzy publicznej jest utrzymanie maksymalnego poziomu niezależności mediów i to nie tylko niezależności politycznej” – dodał Tusk podkreślając, że chodzi również o niezależność wobec big techów.
Jak dodał, fakt dysproporcji między finansowymi, logistycznymi i organizacyjnymi możliwościami mediów a „największych światowych firm” nie jest tylko „polskim problemem” i „wymaga bardzo nowatorskich regulacji”.
Odnosząc się do unijnej dyrektywy DSM, której poświęcono środowe spotkanie, premier podkreślił, że trudno w europejskich krajach znaleźć taki model jej implementacji, który byłby „optymalny” i który „łatwo byłoby naśladować”. „Ale być może (…) to jest ten moment, kiedy będziemy musieli umieć wypracować taki pozytywny ewenement” – powiedział.
Przypominając, iż nad Polską „wiszą kary” w związku z nieimplementowaniem dyrektywy na czas, premier zapewniał też, że „timing” w tej sprawie „nie jest niebezpieczny”. „Mamy czas jeszcze w Senacie, przełożyliśmy posiedzenie komisji” – wskazywał.
„Jeśli dzisiaj dojdziemy do takiego wniosku, że potrzebujemy jeszcze kilku czy kilkunastu tygodni, żeby wypracować ten mechanizm, o który wam chodzi, to naprawdę (…) możemy zagwarantować publicznie taki cykl postępowania, który – tak czy inaczej, możliwie szybko – dałby nam wszystkim satysfakcję, że jest okej, że znaleźliśmy odpowiednie rozwiązanie” – powiedział Tusk.
Uczestnicząca w spotkaniu marszałkini Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska przypomniała, że polskie przepisy chroniące twórców powstały przed wojną. „Wtedy były prawem bardzo nowoczesnym, tylko że świat wokół nas się bardzo zmienił i nie zauważyliśmy, że trzeba to rozpatrywać w zupełnie inny sposób” – mówiła. Według marszałkini, unijna dyrektywa DSM (Digital Single Market), którą ma wdrażać do polskiego porządku prawnego przygotowywana nowela ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, „to krok w dobrą stronę”.
„Ale ona także nie rozwiązuje wszystkich problemów – ani państwa, ani różnych innych środowisk. To jest próba uporządkowania tego, co się dzieje, bo świat się zmienił. Internet brutalnie wszedł w nasze życie z dobrymi i złymi rzeczami i musimy się w tym wszystkim odnaleźć. Zadaniem państwa jest stworzenie takiego systemu, prawa, które będzie chroniło tych, którzy wytwarzają wartości intelektualne – od artystów po dziennikarzy, wydawców, którzy nie mogą przegrywać w konkurencji z gigantami” – podkreśliła zwracając się do gości spotkania.
Po spotkaniu redaktor naczelny Onetu i przewodniczący Rady Polskich Mediów Bartosz Węglarczyk ocenił je jako bardzo owocne. „Powstanie grupa rządowa złożona z przedstawicieli wydawców, która będzie pracować bardzo szybko nad rozwiązaniami, które usatysfakcjonują obie strony. Dostaliśmy obietnice od pana premiera i od pani marszałek Senatu, że jutro komisja senacka rozważy poprawki do ustawy o prawie autorskim, a następnie zawiesi obrady” – powiedział.
„Zawiesi obrady do czasu, kiedy ta grupa wydawców i rządowa ustali, jakie mają być zapisy ustawy. W momencie kiedy ustalenia zapadną, bardzo szybko, jeszcze w tym miesiącu zbierze się Senat i w takiej postaci, w jakiej ta grupa ustali, przyjmie poprawki do ustawy” – przekazał Węglarczyk. Dodał, że premier zobowiązał się również, że porozmawia z marszałkiem Sejmu Szymonem Hołownią, żeby Sejm jeszcze podczas ostatniej sesji lipcowej poprawki senackie rozważył i do ustawy przyjął.
„Takie są główne ustalenia. Mam bardzo dobre wrażenie po tym spotkaniu. Mam nadzieję, że ustawa zostanie zmieniona w taki sposób, że wydawcy i dziennikarze, bo to jest super ważne, żeby podkreślić, nie chodzi tylko o wydawców, ale również o autorów treści, że będziemy na równej stopie mogli prowadzić rozmowy z big techami i że dziennikarstwo w Polsce przeżyje” – podkreślił redaktor naczelny Onetu.
Jak mówił, premier i wydawcy zgadzają się „w sprawie pryncypiów, czyli w sprawie tego, że nie ma niezależności dziennikarskiej bez niezależności finansowej i że wydawcy w Polsce, wszystko jedno czy mali czy duzi, muszą po prostu mieć prawo na równej stopie rozmawiać z big techami”.
Dopytywany, kiedy odbędzie się pierwsze spotkanie grupy, odpowiedział: „Grupa ma się spotkać od razu, w najbliższym czasie. Padło stwierdzenie, że od jutra grupa zacznie pracę. Dlatego, że mamy 24 lipca posiedzenie Senatu i do tego czasu ta grupa musi zakończyć pracę”. Poinformował, że „grupa ma być bardzo mała, żeby po prostu szybko pracować”.
Po spotkaniu marszałkini Senatu powiedziała dziennikarzom, że rozmowy były merytoryczne i w większości punktów wydawcy i polskie władze zgadzali się. „Wiemy, że w Polsce media, artyści, twórcy muszą być chronieni i muszą czuć wsparcie państwa. Szukamy dobrego zapisu, który zapewni polskim mediom bezpieczeństwo w starciu z gigantami. Jutro mamy pierwszą komisję kultury w Senacie, potem następną i mam nadzieję, że w najbliższych dniach przygotujemy wspólnie rozwiązanie, jeden zapis, który te gwarancje polskiego państwa da” – podkreśliła.
Pytana czy prace nad nowelą prawa autorskiego mogą zakończyć się jeszcze w tym miesiącu odparła, że „muszą zakończyć się” podczas ostatniego, lipcowego posiedzenia Senatu. „Ta dyrektywa jest bardzo ważna i nie możemy czekać z jej przyjęciem. Sprawa musi być zamknięta w lipcu” – stwierdziła Kidawa-Błońska.
Także uczestniczący w spotkaniu wiceminister kultury Andrzej Wyrobiec zwrócił uwagę, że resort od początku prac nad nowelą prawa autorskiego miał świadomość, że „nadzorowanie, kontrola, pomoc w prawidłowym wykonywaniu zobowiązań nie tylko big techów, ale wszystkich uprawnionych za eksploatację utworów w internecie, będzie wymagało szczególnego nadzoru ze strony państwa”.
„Przygotowując tę ustawę nie wprowadzaliśmy dodatkowych rozwiązań poza rozwiązaniami, do których zmuszały nas zapisy dyrektyw UE, ale z tyłu głowy mieliśmy przekonanie, że prawdopodobnie będzie potrzebna interwencja państwa w nadzorze i prawidłowej realizacji tych zobowiązań, które stoją dzisiaj przed wszystkimi, którzy eksploatują utwory polskich twórców w internecie” – powiedział.
Dopytywany o skład grupy rządowej, która będzie pracować nad zmianami w prawie autorskim Wyrobiec poinformował, że znajdą się w niej prawnicy oraz dyrektor Departamentu Prawa Autorskiego i Filmu MKiDN Maciej Dydo, a także przedstawiciele wskazani przez Izbę Wydawców Prasy oraz Stowarzyszenie Dziennikarzy i Wydawców Repropol. „Chodzi nam o to, byśmy rozmawiali z grupą jak najszerzej reprezentującą wydawców” – wyjaśnił.
Redaktor naczelny „Rzeczpospolitej” i wiceprezes Izby Wydawców Prasy Bogusław Chrabota ocenił spotkanie jako „niezwykle otwarte i konstruktywne” zwracając uwagę, że zarówno dla polityków, jak i wydawców „problemem są fake newsy”.
„Zgadzamy się, że i nam i światu polskiej polityki grożą nieodpowiedzialne treści dystrybuowane w internecie. Ci, którzy gwarantują profesjonalny obrót informacją chronią nas wszystkich przed triumfem fake newsów, które nieustannie powstają w czasie wojny hybrydowej i dotyczą całej Polski” – podkreślił. „Wszyscy chcemy informacji pewnej i profesjonalnie zredagowanej, a nie nieodpowiedzialnych treści opartych na nieprawdzie” – dodał Chrabota.
Również zdaniem prezesa Stowarzyszania Gazet Lokalnych, wydawcy „Gazety Radomszczańskiej” Andrzeja Andrysiaka spotkanie było „bardzo owocne”. Jak zaznaczył, sytuacja lokalnych wydawców jest „tak trudna, że potrzeba to wszystko załatwić w szybkim terminie”. Dodał także, że jeżeli implementacja nowelizacji prawa autorskiego zostałaby wprowadzona w taki sposób jak zakładano, „bez planowanych ingerencji, to negocjacje z Big Techami mogłyby trwać kilka lat, co oznaczałoby, że część wydawców po prostu tego nie przetrwa”.
Nowelizację ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wraz poprawkami Sejm uchwalił pod koniec czerwca.
Nowela wdraża do polskiego porządku prawnego dwie dyrektywy PE. Jedna z poprawek przyjętych do noweli zakłada zwiększenie z 3 proc. do 25 proc. objętości utworu, który może być wykorzystany na potrzeby zilustrowania treści w celach dydaktycznych lub związanych z prowadzeniem działalności naukowej. Druga poprawka zastępuje sformułowanie „artyści i wykonawcy” słowami „twórcy i wykonawcy” oraz zakłada, że także twórcy opracowania „utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-muzycznego” są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia.
Sejm nie poparł jednak poprawek Lewicy, które miały zabezpieczać interesy dziennikarzy i wydawców prasy wobec gigantów cyfrowych. Lewica domaga się m.in. doprecyzowania przepisów dotyczących tego, kiedy wydawcy przysługuje wynagrodzenie oraz przepis nakazujący Big Techom udostępnianie wydawcom danych ważnych dla określenia wysokości wynagrodzenia. Lewica zapowiedziała złożenie tożsamych poprawek w Senacie.
Polska jest ostatnim krajem Unii Europejskiej, który nie wdrożył dwóch unijnych dyrektyw dotyczących prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym. Aktualne przepisy są przestarzałe, nie nadążają za rozwojem technologicznym i nie obejmują internetu oraz platform streamingowych.
Dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE, które mają zostać wdrożone do prawa krajowego, zostały przyjęte 17 kwietnia 2019 r. Pierwsza z nich, zwana dyrektywą SATCAB II, ma stworzyć warunki umożliwiające szersze rozpowszechnianie w państwach członkowskich programów telewizyjnych i radiowych pochodzących z innych państw członkowskich.
Druga zaś, zwana dyrektywą DSM, była unijną odpowiedzią na wyzwania związane z rozwojem technologii cyfrowych w obszarze prawa autorskiego. Przepisy wprowadzają m.in. nowe formy dozwolonego użytku utworów, przedmiotów praw pokrewnych i baz danych (eksploracja tekstów i danych, zwielokrotnianie dla zachowania zbiorów dziedzictwa kulturowego) oraz istotnie modyfikują formy już istniejące w unijnym prawie (korzystanie z utworów na potrzeby edukacji zdalnej). „Dyrektywa ta wprowadza także nowe zasady dotyczące wynagradzania twórców i wykonawców, mające zapewnić, aby należne im wynagrodzenie było godziwe” – zapisano w projekcie.
