M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Od świętego Szczepana, czyli od drugiego dnia Bożego Narodzenia rozpoczynało się kolędowanie. Po domach chodzili kolędnicy oraz Herody. Był to obchód chałup z życzeniami pomyślności w domu i zagrodzie.
„Zebyśta beli zdrowi, weseli jako w niebie janieli cały rok! Zeby wom sie darzeło, kopieło, wodzieło i dyślem do stodoły łobrócieło! Zebyśta mieli pełne kumory, pełne pudła i zeby wom gospodyni u pieca nie schudła! Zebyśta mieli zyto jak koryto, źmioki jak buroki, buroki jak pnioki i łowiesek wąsaty, co by beł gospodorz bogaty! Tela wołków, co w płocie kołków, łowiecek, co w lesie mrówecek! Cielicki jak jedlicki, kunie jak gronie, co by biołe grzywy miały i trzema pługami łorały, jak nie trzema to dwoma, jak nie dwoma to jednym, ale godnym. Tak wom Boze dej!” – mówili kolędnicy, zaklinając zdrowie, urodzaj i pomyślność – mówi etnolog, dr Alicja Trukszyn.
Kolędnicy, którymi byli najczęściej kilkunastoletni chłopcy, ubrani w przygotowane własnoręcznie stroje, odgrywali krótką scenkę, dotyczącą narodzin Chrystusa, a dziewczyny i dzieci odpytywali ze znajomości pacierza. Tradycja ta przekazywana była ze starszego na młodszego brata.
Kto był w trupie kolędników?
– Występowali w nich Trzej królowie, pasterze, dziad, baba, a trzeba podkreślić, że za postacie kobiece przebierali się również chłopcy, Żyd, śmierć, diabeł, Cygan, Cyganka, żołnierz, policjant, kominiarze, muzykanci i turoń, czyli właściwie łeb turonia, wycięty z drewnianego klocka. Turoń miał postać zwierzęcej głowy z kwadratową, ruchomą szczęką, rogami z patyków nabijanych gwoździami. Pierwotnie osadzona była na kiju, wraz z kożuchem lub derką okrywającą człowieka, stanowiła maskę, za którą chował się kolędnik odgrywający zwierzę. Turoń w naszych kolędnikach miał brodę ze skórki jeża. To nasz świętokrzyski koloryt. Po wsiach chodzili także kolędnicy zwani Herodami. Byli to już kawalerowie. Nigdy w Herodach nie brały udziału kobiety. W Herodach na Kielecczyźnie chodzono na pamiątkę tych, którzy wracali z kampanii pod wodzą Sobieskiego. Kawalerka ubrana w mundury i wysokie czapki napoleońskie, z poprzyczepianymi kolorowymi koralikami i kwiatkami. Taki sztukowany strój. Występowały tu takie postaci, jak król Herod, marszałek dworu, anioł, diabeł, śmierć, Żyd, Turek i żołnierze Heroda. Widowiska te oparte były na stałym scenariuszu: prezentacji króla Heroda, informacji o narodzeniu się Chrystusa, rozkazie wymordowania dzieci, śmierci Heroda, wzbogacone niekiedy o humorystyczne przesłuchanie Żyda i scenkę z Turkiem. Dzisiaj rzadko we wsiach i miastach regionu chodzą kolędnicy, najczęściej są to 2-3 osobowe grupy dzieciaków śpiewających kolędy – mówi Alicja Trukszyn.
