Dziś w nocy zmieniamy czas z zimowego na letni. Oznacza to, że zegarki przestawimy z godziny 2.00 na 3.00. Nie wszystkie zegary jednak da się przestawić.
W województwie świętokrzyskim można zobaczyć zegar słoneczny, który miał umożliwić odczytanie godziny każdemu obywatelowi świata. Dziś jego skomplikowane wykresy onieśmielają zwiedzających Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie.
Jest to słoneczny zegar duński z 1637 Jonasa Martena V Helsenehra – mówi dyrektor placówki, Jan Przypkowski.
– Jest to zegar, który niegdyś wisiał na ścianie kościoła w Wodzisławiu i Tadeusz Przypkowski przekonał proboszcza do przekazania zegara do zbiorów muzealnych dla bezpieczeństwa eksponatu – wyjaśnia.
W zamian za ten zegar, Tadeusz Przypkowski wykreślił i wykonał na ścianie kościoła nowy zegar w technice sgrafitto.
Jan Przypkowski wyjaśnia, że duński zegar wykonany z płaskiej metalowej blachy zwraca uwagę bardzo gęstą siatką linii i ciągów cyfr, zarówno arabskich, jak i rzymskich, wskazujących na godziny. Wiąże się to z tym, że dawniej istniało bardzo wiele systemów mierzenia czasu, a ten zegar miał za zadanie pogodzenie ich wszystkich i umożliwienie odczytania czasu przez każdego mieszkańca świata.
– Każdy kraj miał swój system: były godziny włoskie, godziny polskie, babilońskie. Każdy mierzył czas w inny sposób. Dla jednych godzina pierwsza liczona była po zachodzie słońca, dla innych po wschodzie, a jeszcze inni przeliczali godziny w taki sposób jak robimy to dziś. Można więc powiedzieć, że duński zegar był wielosystemowy i pozwalał odczytać godzinę każdemu.
Dyrektor zwraca uwagę na to, że tylko dwa dni w roku, czyli w równonoc wiosenną i jesienną, zegary słoneczne wskazują godzinę tak, jak zwykłe zegarki. W kolejnych dniach, aby poznać porę dnia konieczne jest doliczanie lub odliczanie minut według wzoru matematycznego, związanego z tym, jak Ziemia przemieszcza się względem Słońca.
Aby odczyt nie zależał od wysokości Słońca nad horyzontem (czyli od pory roku), należy wycelować wskazówkę zegara (gnomon) w Gwiazdę Polarną, czyli pod kątem odpowiadającym lokalnej szerokości geograficznej.