– Radio to wynalazek, który zrewolucjonizował świat, w dużo większym stopniu niż telewizja – powiedział Jerzy Lemański, specjalista ds. merytorycznych Narodowego Muzeum Techniki.

13 lutego obchodzimy Światowy Dzień Radia ustanowiony z inicjatywy Hiszpanii i proklamowany przez UNESCO w 2011 roku. Dzień ten upamiętnia inaugurację rozgłośni Narodów Zjednoczonych w 1946 roku.

Pierwsze radioodbiorniki pojawiły się wraz z uruchomieniem pierwszych stacji radiowych. Pierwsza stała stacja radiowa na świecie zaczęła nadawać w Pittsburghu w Stanach Zjednoczonych w 1920 roku. Z kolei pierwsza w Europie „odezwała się” Moskwa, później zaczęło nadawać brytyjskie BBC i do grona nadawców dołączyła także Polska.

Tesla kontra Marconi

Radiofonia ma już ponad 125 lat, przynajmniej licząc od jej oficjalnego powstania, a więc uzyskania patentu przez Guglielmo Marconiego. Z Marconim o patent na radio walczył Nikola Tesla, dowodząc, że pomysł Guglielmo Marconiego był plagiatem jego własnego wynalazku. Jerzy Lemański z Narodowego Muzeum Techniki podkreślił, że to on był prawdziwym ojcem radiofonii.

– Wiele lat rzeczywiście funkcjonowało nazwisko Marconiego, ale radio to Tesla – zaznaczył Jerzy Lemański.

Wieloletni proces doprowadził Teslę do bankructwa i śmierci. Jednak Sąd Najwyższy w USA w 1945 roku przyznał, że patent Marconiego na radio był plagiatem pomysłu Tesli. Było to dwa lata po śmierci wynalazcy.

Jerzy Lemański powiedział, że radio jest jednym z „wynalazków błyskawicznych”. Wyjaśniał, że tak jak telefon komórkowy, lampa Łukasiewicza, ale także i radio to wynalazki, które bardzo szybko się rozpowszechniły.

– Odbieramy radio mimochodem, z telewizją, z kinem jest inaczej, musimy się skupić na obrazie – podkreślił Jerzy Lemański.

Jego zdaniem, z tego powodu radio przetrwa, choć już w latach 50. i 60. zapowiadano jego koniec.

Philips obawiał się Elektritu

Odbiorniki radiowe w Polsce rozpoczęto produkować w latach 20. XX wieku, wraz z powstaniem radiofonii w Europie. Specjalista ds. merytorycznych Narodowego Muzeum Techniki zaznaczył, że Polska była w czołówce europejskiej jeżeli chodzi o produkcję radioodbiorników. Jak dodał, najbardziej znaną firmą produkującą przed wojną odbiorniki w kraju był wileński Elektrit.

– Towarzystwo dyktowało kanony mody radiotechnicznej. Philips obawiał się konkurencji Elektritu – powiedział Jerzy Lemański.

Pierwsza audycja radiowa w Polsce

Pierwszą próbną audycję radiową w Polsce nadano ze stacji przedsiębiorstwa Polskie Towarzystwo Radiotechniczne 1 lutego 1925 roku. Tę datę uznaje się za początek polskiej radiofonii. Polskie Radio regularne nadawanie programów rozpoczęło 18 kwietnia 1926 roku. Na początku audycji słuchało niespełna pięć tysięcy osób. Cały program był nadawany na żywo, głównie wieczorem. Większość czasu antenowego zajmowała muzyka. Okres międzywojenny to czas intensywnej radiofonizacji kraju. Przełomowy był 1935 rok, kiedy wprowadzono wiele technicznych nowości, wśród nich zapis dźwięku na stalowej taśmie. Pojawiła się też możliwość przeprowadzania transmisji z koncertów czy zawodów sportowych z różnych miejsc na świecie.

Radio towarzyszem życia

Choć radio ma wielu konkurentów, wciąż pozostaje najbardziej powszechnie odbieranym medium.

– Siłą radia jest to, że ono nauczyło się być takim towarzyszem życia. Telewizję trzeba jednak oglądać, gazety – czytać, natomiast radia można słuchać jako medium towarzyszącego różnym aktywnościom – powiedział medioznawca prof. Krzysztof Mrozowski.

Krzysztof Mrozowski podkreśla, że media publiczne mają szczególną rolę do spełnienia.

– Media publiczne to coś więcej niż media. To są instytucje będące takim spoiwem ładu społecznego, który pozwala nam być częścią społeczeństwa w kilku wymiarach. W wymiarze politycznym powinny służyć demokracji. Media publiczne nie służą zarabianiu, mają nam służyć informacją, muzyką, poradą czy kontaktem – podkreślił medioznawca.

Według ostatniego badania zrealizowanego dla platformy I Love Radio – inicjatywy trzech nadawców radiowych – radia słucha aż 25 milionów Polaków tygodniowo i 19 milionów dziennie. Tradycyjnie miejscem, w którym najwięcej osób włącza radio jest samochód. Odbiornik FM jest wciąż najpopularniejszym źródłem sygnału radiowego, ale rośnie słuchalność radia przez Internet.