M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Podstawowe tendencje zmian w świętokrzyskim rolnictwie są w zdecydowanej większości zbieżne z ogólnopolskimi. Stopniowo zmniejsza się liczba gospodarstw rolnych i jednocześnie wzrasta ich przeciętna powierzchnia. Zmiany te związane są m.in. z zachodzącym procesem starzenia się mieszkańców wsi i brakiem następców – osób kontynuujących prowadzenie gospodarstw rolnych, jak również rezygnacją z prowadzenia niskodochodowej działalności rolniczej i brakiem środków inwestycyjnych na rozwój użytkowanych gospodarstw rolnych.
Z drugiej strony, ci użytkownicy, którzy swoją przyszłość wiążą z rolnictwem, powiększają areał gospodarstw i skalę prowadzonej produkcji do wielkości zapewniającej odpowiedni poziom dochodów.
Nadal jednak charakterystyczna dla polskiego rolnictwa, a w szczególności województw południowo-wschodnich, czyli także świętokrzyskiego, jest znacząca liczba małych gospodarstw rolnych produkujących głównie lub wyłącznie na samozaopatrzenie gospodarstw domowych.
Według wstępnych wyników Powszechnego Spisu Rolnego w 2020 r., w województwie świętokrzyskim liczba gospodarstw rolnych ogółem wyniosła ok. 80 tys. i w porównaniu do Powszechnego Spisu Rolnego w 2010 r. zmniejszyła się o ok. 17 tys., tj. o ponad 17%. Wśród ogółu gospodarstw rolnych w województwie świętokrzyskim nadal dominowały gospodarstwa indywidualne, a ich udział zmniejszył się o 0,1 p. proc. do 99,8% w 2020 r.
Spadek liczby gospodarstw rolnych ogółem odnotowano wśród gospodarstw o powierzchni do 15 ha użytków rolnych – o ok. 20%, natomiast w grupie gospodarstw o powierzchni użytków rolnych 15 ha i więcej nastąpił wzrost o ok. 34%. Oznacza to zmniejszenie rozdrobnienia gospodarstw rolnych.
Obserwowany spadek liczby gospodarstw rolnych, przy nieznacznym spadku powierzchni użytków rolnych, znalazł swoje odzwierciedlenie we wzroście średniej powierzchni użytków rolnych przypadającej na 1 gospodarstwo rolne o ok. 17%, tj. z 5,3 ha w 2010 r. do 6,2 ha w 2020 r.
Biorąc pod uwagę powiaty województwa świętokrzyskiego, w 2020 r. największą średnią powierzchnię użytków rolnych odnotowano w powiatach: opatowskim (8,9 ha), jędrzejowskim (8,3 ha) i kazimierskim (7,8 ha), a najmniejszą w powiatach: skarżyskim (3,5 ha), starachowickim (4,0 ha) i kieleckim (4,7 ha).
Jak powiedziała Agnieszka Piotrowska-Piątek, Dyrektor Urzędu Statystycznego w Kielcach „Pracę w rolnictwie charakteryzuje okresowość i sezonowość. W zależności od rodzaju i charakteru produkcji, a także skali prowadzonej działalności, bywają okresy mniejszego natężenia prac, ale są też takie, kiedy nie obowiązują dni wolne czy dobowy limit czasu pracy. To bez wątpienia zajęcie, które wymaga pełnego zaangażowania zawodowego użytkownika i jego rodziny, a czasem zatrudnienia dodatkowych pracowników”.
Agnieszka Piotrowska-Piątek, dyrektor Urzędu Statystycznego w Kielcach / Fot. Krzysztof Bujnowicz – Radio Kielce
Wstępne wyniki PSR 2020 pokazały, że w ogólnej liczbie pracujących użytkowników gospodarstw rolnych przeważali mężczyźni (prawie 66%). Średni wiek pracującego użytkownika gospodarstwa rolnego w województwie świętokrzyskim wyniósł 51 lat i w stosunku do 2010 r. wzrósł o 2,5 roku, co potwierdza postępujący proces starzenia się ludności. Warto zaznaczyć, że średni wiek użytkownika gospodarstwa rolnego w świętokrzyskim wzrósł w najniższym stopniu (w kraju wzrost średnio o prawie 3 lata). Wiek użytkowników skorelowany był z powierzchnią gospodarstwa rolnego. Im większa powierzchnia gospodarstwa, tym młodsze osoby w nim pracowały. Większość indywidualnych gospodarstw rolnych (blisko 63%) stanowiły gospodarstwa małe – o powierzchni do 5 ha użytków rolnych. Ich użytkownikami były głównie osoby w wieku 55 lat i więcej (ponad 45%), których udział w przypadku gospodarstw o powierzchni 15 ha i więcej był mniejszy i wyniósł niewiele ponad 22%. Najczęściej użytkownikami gospodarstw o powierzchni 15 ha i więcej były osoby w wieku 35-44 lata, a następnie 45-54 lata (łącznie 57%).
Wraz ze zmianami w gospodarstwach rolnych, m.in. kontynuowanym procesem mechanizacji, skierowanym przede wszystkim na zwiększenie wydajności w sektorze rolnictwa oraz stopniowym zmniejszaniem rozdrobnienia gospodarstw rolnych, nastąpiły także przesunięcia w zaangażowaniu w produkcję rolną różnych grup pracowników.
Wśród gospodarstw dominowały prowadzone siłami użytkownika i jego rodziny, w zdecydowanej mniejszości były te, w których zatrudniano pracowników najemnych. W gospodarstwach rolnych 95,5% ogółu nakładów pracy ponoszonych na prowadzenie działalności rolniczej stanowiła rodzinna siła robocza (w 2010 r. – 98,0%).
W gospodarstwach indywidualnych udział wkładu pracy rodzinnej siły roboczej wyniósł 96,1% i był mniejszy niż 10 lat wcześniej (98,3%). Spadkowi temu towarzyszył wzrost odsetka gospodarstw korzystających z pracowników najemnych stałych oraz ponad dwukrotne zwiększenie odsetka gospodarstw korzystających chociaż w minimalnym wymiarze z pozostałych pracowników spoza rodziny, tj. dorywczych, kontraktowych, czy w ramach pomocy sąsiedzkiej.
Charakterystyczne dla rolnictwa cechy, jak znacząca przewaga gospodarstw indywidualnych, dziedziczonych z pokolenia na pokolenie, rozdrobnienie, czyli duży odsetek małych gospodarstw, przeważające nakłady pracy rodzinnej siły roboczej, wskazują na model rolnictwa rodzinnego. Takie właśnie są świętokrzyskie gospodarstwa rolne, prowadzone z zachowaniem tradycji i wartości kulturowych, to nie tylko praca, to pasja i styl życia, gdzie niezależnie od wielkości gospodarstwa i rodzaju produkcji ważna jest jakość i zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego.
