M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
XVII-wieczne dzieła Tomasza Dolabelli są odkrywane na nowo. W Dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach trwają prace remontowe. Wiekowe dzieła odzyskują dawną świetność.
Intensywne działania są prowadzone w Drugim Pokoju Senatorskim. Tu centralnym punktem zainteresowania jest pochodzący z pierwszej połowy XVII wieku strop ramowy, stworzony przez włoskiego malarza Tomasza Dolabelli. Składa się on z pięciu malowideł na płótnie: „Pożaru Ławry Troickiej” oraz personifikacji czterech żywiołów: „Ziemi”, „Powietrza”, „Ognia” i „Wody”.
Powrót do oryginału
Małgorzata Misztal, główny konserwator w Muzeum Narodowym w Kielcach mówi, że w tym tygodniu malowidło centralne zostało założone na metalowe, samonaprężąjące się krosna.
– To ostatni obraz. Zakończona jest konserwacja techniczna, lada moment przejdziemy do retuszu, czyli konserwacji estetycznej – dodaje.
Komisja konserwatorska podjęła decyzję, że zostaną usunięte wszystkie przemalowania wprowadzone przez Aleksandra Rycerskiego w połowie XIX wieku. Już wówczas stropy były zniszczone w takim stopniu, że niektóre fragmenty artysta zamalowywał według własnej koncepcji.
– Podczas prac konserwatorskich prowadzonych po wojnie przez Bohdana Marconiego w Warszawie, część tych malowań usunięto, a część zostawiono. Zostawiono w tych miejscach, gdzie zdjęcia rtg pokazały, że oryginał się nie zachował. Natomiast my jesteśmy w tej komfortowej sytuacji, że są odnalezione pierwowzory malarskie i dzięki temu nam o wiele łatwiej interpretować te braki. Zdecydowano się po długich dyskusjach, że jednak dążymy do eksponowania tej oryginalnej, XVII-wiecznej warstwy i tak powoli uzupełniamy ubytki – mówi konserwator.
Ramy z ornamentem
Konserwacja odbywała się na miejscu. Jedynie obraz „Powietrze” był wypożyczony na wystawę monograficzną Tomasza Dolabelli na Zamku Królewskim w Warszawie. Nowym elementem, który zwiedzający zobaczą, jest odtworzony ornament, który zostanie wprowadzony między złoconymi ramami.
Jak mówi Małgorzata Misztal istnienie ornamentu odkryto podczas demontażu stropu.
– Okazało się, że w XIX wieku, kiedy na nowo zmieniano grunty, usunięto te stare, sypiące się. Jednak drobne szczegóły zostały zachowały się. Znaleźliśmy wąski pasek ornamentu. To nam pozwoliło odkryć charakter malowidła: wiemy, że na niebieskim tle był złoty ornament z czarnym konturem, podobny do tego, jaki jest w Trzecim Pokoju Biskupim – dodaje.
Ale nie wszystkie efekty prowadzanych prac są tak spektakularne, a jednak są niezwykle istotne.
Nowoczesne rozwiązania
Wykonano zabezpieczenie przeciwogniowe stropu. Jak zaznacza konserwator, dodatkowo musiał on zostać wypoziomowany, ponieważ był nierówny, a rozbieżność w poszczególnych miejscach wynosiła aż 16 centymetrów.
– Dawniej, kiedy obrazy były na cienkich krosnach drewnianych, przy dużych formatach, te deski się naddawały. Natomiast teraz, kiedy będą krosna sztywne, które będą utrzymywały płótna w naprężeniu, mogły by się pojawiać dosyć duże dziury, więc konieczny był odpowiedni montaż, by móc wyregulować te płaszczyzny – mówi.
Nowy sposób zakładania obrazów wymusił także opracowania odpowiedniego systemu, który pozwoli w bezpieczny sposób demontować te duże formy.
Po zakończeniu konserwacji i montażu, kolejnym krokiem będzie właściwe podświetlenie stropu ramowego.
Prace w wielu obszarach
Prace są prowadzone także w innych pomieszczeniach. Odnowiony już został XVII-wieczny fryz podstropowym przedstawiający portrety biskupów krakowskich w Izbie Stołowej Górnej, natomiast do Sieni Górnej powróciły już po konserwacji dwie unikatowe tapiserie.
Całkowity koszt modernizacji Dawnego Pałacu Biskupów Krakowskich ma wynieść ponad 21 mln zł. Remont rozpoczął się w 2017, a jego zakończenie planowane jest na 2021 rok. Większość środków pochodzi z projektu „Pałac w Muzeum, Muzeum w Pałacu. Ochrona, zachowanie i udostępnienie na cele publiczne zabytków ruchomych i nieruchomych o znaczeniu ogólnopolskim” realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Działania obejmują między innymi remont elewacji z renowacją detali architektonicznych, wykonanie nowoczesnych instalacji zabezpieczających: przeciwpożarową i antywłamaniową, modernizację Galerii Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej.
