Jeszcze w XIX wieku Fałków słynął z hodowli ogierów angielskich i trunków wyrabianych z rzadkich odmian grusz i jabłek. Historia miejscowości to jednak wiele niezwykłych wydarzeń.

Czytaj również

Pierwszy żłobek w gminie Fałków

2024-11-12

Fot. Aleksandra Kwaśniewska - Radio Kielce

Pożar domu jednorodzinnego w Fałkowie

2024-11-10

Konrad Mucha, pochodzący z Fałkowa regionalista, dotarł do wielu dokumentów świadczących o renomie miejscowości i jej niezwykłej historii. Fałków jako pierwszy uzyskał prawa miejskie w obecnym powiecie koneckim. O tym, że słynął z hodowli koni rasowych świadczy mapa Królestwa Polskiego z 1885 roku, na której symbolem miasta jest koń.

Koń jako symbol Fałkowa w XIX wieku – mapa poglądowa Królestwa Polskiego z 1885 roku / Źródło: zbiory prywatne

OGIERY, WINA I JEDWABNIKI

Ta historia zaczęła w drugiej połowie XIX wieku. Fałkowem zarządzał Bolesław Jakubowski, który prowadził m.in. hodowlę koni rasowych. Stadnina w Janowie Podlaskim miała tu stację ogierów, która cieszyła się wielką renomą. Konie pełnej krwi angielskiej osiągały bardzo wysokie ceny na targach.

Dodatkowo Bolesław Jakubowski z zamiłowania był botanikiem i rolnikiem. W swojej szkółce drzew owocowych hodował bardzo rzadkie gatunki roślin i krzewów egzotycznych oraz szlachetne odmiany jabłoni i grusz. Z owoców wyrabiał wina i inne trunki. Jak informuje Konrad Mucha, produkty Bolesława Jakubowskiego brały udział w wystawach, był na nie popyt nawet w Warszawie.

Bolesław Jakubowski, hodowca koni / Źródło: zbiory prywatne Józefa Jakubowskiego

Henryk Konieczny, obecny wójt Fałkowa, wspomina natomiast, że niegdyś w Fałkowie hodowano też drzewa morwowe, które były pokarmem jedwabników. Jedwab produkowany był na potrzeby zakładów włókienniczych w Tomaszowie Mazowieckim.

ŚLUB WIELKIEGO ARCHITEKTA

Nie tylko Bolesław Jakubowski tworzył jednak historię Fałkowa. 30 stycznia 1828 roku w tutejszym kościele ślub z Karolina Kawską brał wybitny architekt włoskiego pochodzenia – Franciszek Maria Lanci. Franciszek Lanci został zaproszony w 1825 roku do Końskich przez rodzinę Małachowskich. Miał przebudować ich rezydencję. Zlecenie w Końskich było jego pierwszym poważnym zadaniem w dobrze zapowiadającej się karierze architekta. W tym samym roku stworzył oranżerię egipską i uczestniczył w przebudowie gotyckiego kościoła w Końskich. Architekt ma na koncie projekty wielu pałaców w Polsce, np. budowę północnego skrzydła pałacu w Wilanowie.

Dlaczego właśnie w Fałkowie brał ślub? Żona Stanisława Małachowskiego – Anna, z domu Stadnicka, była siostrą właściciela Fałkowa Ignacego Stadnickiego. Na dworze Stadnickich w Fałkowie wychowywała się Anna Kawska i prawdopodobnie przez rodzinne koligacje Małachowskich i Stadnickich doszło do spotkania młodej panny z wielkim, w przyszłości, architektem.

MACOCHA STEFANA ŻEROMSKIEGO

Konrad Mucha przypomina też, że z Fałkowem związana była macocha Stefana Żeromskiego – Antonina Zeitheim. Pieczę nad parafią sprawował jej wuj Józef Urbański. Macocha Żeromskiego była ochrzczona w Fałkowie 28 października 1843 roku. Ślub z Wincentym Żeromskim brała w Radoszycach w 1880 roku, tam wówczas przeniósł się Józef Urbański.

Stefan Żeromski w pierwszym tomie dzienników z lat 1882-1886 wspomina, że był na odpuście w Fałkowie. Większych sentymentów do tej miejscowości nie przejawiał jednak w swojej twórczości.

PRAWA MIEJSKIE OD KAZIMIERZA WIELKIEGO

W XIII wieku Fałków był wsią wchodzącą w skład dóbr rodu szlacheckiego Szyrzyków herbu Doliwa. W 1340 roku król Kazimierz Wielki nadał prawo przekształcenia wsi Fałków w miasto na prawie magdeburskim. Wiązało się to z określoną zabudową miasta i przywilejami. Fałków do dziś posiada prostokątny rynek. Na wschodniej jego stronie znajduje się kościół, od rynku odchodzą prostopadłe ulice. Miasto Fałków otrzymało równocześnie przywileje tygodniowych targów w środy i dorocznych jarmarków.

Lokacja i przywileje podnosiły rangę miejscowości, wpływały na jej rozwój i popularność. Do miasteczka docierali kupcy z odległych ziem, mieszkańcy mieli dostęp do najnowszych tkanin, wyrobów bednarskich i innych zdobyczy ówczesnej cywilizacji.

JAK BISKUP SZYRZYK WPISAŁ SIĘ W HISTORIĘ ŚWIATA

W czasie kiedy Fałków otrzymał prawa miejskie, był własnością Jakuba i Piotra Szyrzyków Fałkowskich. Jakub był kanonikiem gnieźnieńskim i krakowskim, kanclerzem sieradzkim i kustoszem gnieźnieńskim. Zmarł w 1357 roku. Natomiast Piotr, scholastyk sandomierski, sekretarz królewski, podkanclerz Władysława Łokietka, w 1347 roku został mianowany dwudziestym ósmym biskupem krakowskim. Przez króla Kazimierza III Wielkiego wysłany został z poselstwem do papieża Klemensa VI w Avinionie. Był to czas tzw. aviniońskiej niewoli papieży, który poprzedził Wielką Schizmę w kościele katolickim. Podczas tej misji zmarł. Było to 6 czerwca 1348 roku.

Bracia Jakub i Piotr byli fundatorami kościoła, który w 1325 roku został konsekrowany przez arcybiskupa Janisława.

W XIV wieku i w pierwszej połowie XV wieku rodzina Fałkowskich należała do zamożniejszych na ziemi krakowskiej. Do połowy XV wieku piastowali różne znaczące urzędy. Mikołaj był dworzaninem królowej Jadwigi, Stanisław został cześnikiem sieradzkim. Jego brat Piotr Fałkowski został w 1416 roku sędzią ziemskim sandomierskim. Na wszystkich pieczęciach urzędowych podpisywał się „de castro Falcow”, czyli z zamku w Fałkowie. Jan Fałkowski wymieniany jest w kronikach Akademii Krakowskiej jako Jan z Falkowa. W 1418 roku pełnił funkcję rektora tej uczelni.

Bolesław Jakubowski, syn Bolesława – hodowcy koni, przed swoją oficyną, lata 30-te XX wieku / Źródło: zbiory prywatne Józefa Jakubowskiego

FAŁKÓW

Wieś w powiecie koneckim, w gminie Fałków. Fałków uzyskał lokację miejską w 1340 roku, a utracił – jak wiele innych miast w zaborze rosyjskim – w 1869 roku. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego. Od końca XIII wieku Fałków należał do rodu Odrowążów, którzy przybrali nazwisko Fałkowscy (późniejsi przedstawiciele rodu nosili nazwisko Falkowski). W 1340 roku król Kazimierz Wielki wydał Jakubowi i Piotrowi Falkowskim przywilej przekształcenia wsi w miasto na prawie magdeburskim. Od początku XV wieku miasto należało do Giżyckich, a od XVII wieku do Lasockich, Stadnickich i Jakubowskich. W XIX wieku w Fałkowie znajdował się wielki piec, walcownia żelaza oraz pudlingarnia. Funkcjonowały także dwie kopalnie rudy. W czasie I wojny światowej Fałków został w znacznym stopniu zniszczony. Więcej na temat historii Fałkowa: https://www.falkow.pl/art,112,historia-gminy.html

Więcej informacji na temat Fałkowa będzie można znaleźć w książce „Z dziejów dawnego Fałkowa” Konrada Muchy, która w najbliższych tygodniach będzie miała swoją premierę.