M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Obecnie po dawnej fabryce nad rzeką Świśliną hula wiatr. Przed laty w Dołach Biskupich funkcjonował jednak nowoczesny zakład, który należał do rodziców Witolda Gombrowicza.
Niewielka wieś nad Świśliną, między Ostrowcem Świętokrzyskim i Starachowicami, była kiedyś prężnie działającym ośrodkiem przemysłowym. Rzeka, mimo że niewielka, miała istotne znaczenie dla lokalizacji fabryki w Dołach Biskupich. Nad Świśliną od czterech wieków budowano młyny, walcownie żelaza i zakłady kamieniarskie.
Jednym z przedsiębiorców był Ignacy Leon Kotkowski, dziadek Witolda Gombrowicza. W 1885 roku wybudował nad rzeką kilka młynów i zakład, w którym obrabiano piaskowiec. Po śmierci Ignacego Kotkowskiego majątek otrzymała w spadku matka Witolda Gombrowicza – Antonina Marcelina Kotkowska. Jej mąż, a ojciec pisarza, Jan Gombrowicz, zdecydował natomiast o budowie w Dołach Biskupich fabryki tektury.
W 1911 roku Jan Gombrowicz wraz z żoną oraz ze Stefanem Jabłkowskim, ojcem chrzestnym Witolda Gombrowicza, powołał Towarzystwo Akcyjne Witulin (tak rodzice nazwali wyrastającego w atmosferze ziemiańskiego dworu Witolda Gombrowicza). W tym samym roku, 1911, Gombrowiczowie, przenieśli się do Warszawy z należącego do nich dworu we wsi Małoszyce w powiecie opatowskim, gdzie urodził się Witold Gombrowicz (po dworze nie ma już śladu).
Gombrowiczowie nadal inwestowali jednak w Dołach Biskupich. Wyemitowane akcje zapewniły finansowanie inwestycji oraz przeszkolenie pracowników, którymi byli głównie mieszkańcy okolicznych wiosek. Do niewielkiej wsi nad Świśliną sprowadzono specjalistyczne maszyny – nowoczesne urządzenia wykorzystywane w fabrykach w Niemczech, Anglii i Francji. Szybko okazało się, że zakład – nowoczesny jak na owe czasy – przynosi spore zyski. Sukces fabryki wynikał z ogromnego popyt na artykuły papiernicze. Tektura była wówczas niezbędna chociażby w fabrykach cukierków, makaronów, papierosów czy też do drukowania biletów kolejowych. Siłą napędową były wody Świśliny. To one napędzały rozmaite maszyny, np. prasy i ścieraki.
Rozwój fabryki wstrzymały wojny. Gombrowiczowie wycofali się ze spółki, a przejęty przez państwo zakład powoli podupadał. Brak inwestycji w nowe technologie sprawił, że z czasem fabryka w Witulinie straciła na znaczeniu. Produkcja tektury w Dołach Biskupich trwała jednak do 1968 roku. Ostatecznie zakład został zamknięty pod koniec lat 80-tych minionego wieku. Co ciekawe, u schyłku swojej działalności produkował tekturowe elementy dla zakładów radiowych oraz dla wojska. I właśnie z powodu dostaw dla armii zakład uznano za tajny.
Po zamknięciu fabryki planowano utworzenie w niej muzeum Witolda Gombrowicza. Tak się jednak nie stało. Co więcej, nie ma pewnych, potwierdzonych informacji, o tym czy pisarz kiedykolwiek odwiedził Doły Biskupie. W kolejnych latach majątek zakładu został rozkradziony, a do jego zniszczenia przyczyniła się powódź w 2001 roku.
Zniszczony „Witulin” kupił przedsiębiorca, który w 2015 roku uruchomił niewielką elektrownię wodną. Znaczna część zabudowań fabryki oraz dworek, tzw. dyrektorówka, są jednak kompletnie zrujnowane. Malownicza sceneria zakładu wykorzystywana jest jedynie podczas corocznego „Pikniku Gombrowiczowskiego”.
DOŁY BISKUPIE
Wieś położona w powiecie ostrowieckim, w gminie Kunów. Przez miejscowość przepływa rzeka Świślina. Historia Dołów Biskupich sięga XIV wieku. Od XVIII wieku wieś była własnością biskupów krakowskich. We wsi, powyżej dawnych zabudowań fabrycznych, znajduje się nieczynny kamieniołom kwarcytu dewońskiego. W 2005 roku, powyżej Dołów Biskupich, na rzece Świślinie została otwarta zapora Wióry. Po spiętrzeniu wody zbiornik ma pojemność 35 milionów metrów sześciennych, funkcjonuje na nim elektrownia wodna.
WITOLD GOMBROWICZ
Urodził się 4 sierpnia 1904 roku w Małoszycach. Polski powieściopisarz, nowelista i dramaturg. Jego twórczość cechuje głęboka analiza psychologiczna człowieka jako uwikłanego w spuściznę kultury i w innych ludzi, analiza tożsamości jednostki w interakcji z innymi, problemu niedojrzałości i młodości, ról klasowych, a także poczucie absurdu, obrazoburstwo względem przyjmowanych przez społeczeństwo tradycyjnych wartości, antynacjonalizm i krytyka romantyzmu. Te elementy przeplatały się w jego najważniejszych utworach: powieściach Ferdydurke (1937), Trans-Atlantyk (1953), Pornografia (1960) i Kosmos (1965) oraz dramatach, m.in. Iwona, księżniczka Burgunda (1938) oraz Ślub (1953). Od 1939 roku Gombrowicz przebywał na emigracji – do 1963 roku w Argentynie, od 1964 do śmierci we Francji (zmarł 24 lipca 1969 roku w Vence). Sławę zyskał w ostatnich latach życia, był wówczas wśród kandydatów do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (w latach 1966, 1968 i 1969), której jednak nie otrzymał.
CZYTAJ RÓWNIEŻ: ELŻBIETA SZOT-RADZISZEWSKA – DZIAŁALNOŚĆ PRZEMYSŁOWA IGNACEGO KOTKOWSKIEGO W DOŁACH BISKUPICH W DRUGIEJ POŁOWIE XIX WIEKU
