Przez województwo świętokrzyskie przebiega Centralna Magistrala Kolejowa, na której pociągi osiągają największe prędkości w Polsce. To na niej właśnie ustanawiano kolejne rekordy prędkości na polskich torach. Kiedy i jakie?

Czytaj również

Nowa jakość podróży koleją. Linia nr 8 w przebudowie

2025-05-03

Wielka inwestycja kolejowa zmieni jakość transportu w regionie

2025-04-16

Transport kolejowy powstał w pierwszej, a rozwinął się w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. W kolejnych dekadach, w związku z konkurencją samochodu i samolotu, kolej przestała się dynamicznie rozwijać. Pod koniec minionego wieku w niektórych krajach era tradycyjnej kolei minęła – nastał czas pociągów wielkich prędkości. Pod tym względem liderami są Japończycy i Francuzi, a od XXI wieku sieć szybkich kolei dynamicznie rozwija się w Chinach. W Japonii Shinkansen zaczął kursować w 1964 roku, a we Francji w 1981 roku na trasy wyruszyły składy TGV (Train à Grande Vitesse – pociąg dużych prędkości).

KOLEJ DUŻYCH PRĘDKOŚCI W POLSCE

W Polsce koncepcja kolei dużych prędkości powstała na początku drugiej połowy XX wieku. W latach 1970-1971 powstał projekt Centralnej Magistrali Kolejowej. Już wówczas tory planowano dostosować nawet do prędkości rzędu 250 km/godz. Zastosowano więc odpowiednio duże promienie łuków (4 000 m) oraz odpowiednio dużą odległość pomiędzy osiami torów (4,5 m).

Budowę CMK rozpoczęto w 1971 roku, a ukończono 28 grudnia 1977 roku. Dwa lata później rozpoczęła się elektryfikacja torów, którą zakończono w 1980 roku.

Zakończenie budowy Centralnej Magistrali Kolejowej – 28 grudnia 1977 roku / Fot. Centralna Agencja Fotograficzna (sygn. 4054/63)

Początkowo Centralną Magistralą Kolejową jeździły wyłącznie pociągi towarowe, głównie z węglem ze Śląska. Składy pasażerskie zaczęły kursować w czerwcu 1984 roku – były to dwa ekspresy (z Warszawy do Krakowa i Katowic) kursujące z prędkością 140 km/godz. Był to nowy rekord „rozkładowych” pociągów w historii polskich kolei. Wcześniej, od 1972 roku, pociągi kursowały z prędkością 130 km/godz. na niektórych odcinkach pomiędzy Warszawą i Poznaniem.

W maju 1988 roku po raz pierwszy w historii polskich kolei pociągi zaczęły jeździć z prędkością 160 km/godz. Aby rozpędzić się do takiej prędkości potrzebowały jednak dwóch lokomotyw starszego typu (EP05) lub jednego, ale nowszego elektrowozu (EP09).

PENDOLINO Z PRĘDKOŚCIĄ 200 KM/GODZ.

Centralna Magistrala Kolejowa, na której pociągi osiągają największe prędkości w Polsce, powstała więc w latach 70-tych minionego wieku. Budowę zakończono zatem kilka lat wcześniej niż pierwszą linię przeznaczoną dla pociągów dużych prędkości łączącą Paryż z Lyonem, po której kursują słynne składy TGV. Założenie było identyczne w Polsce i we Francji – kursowanie pociągów z prędkością większą niż na pozostałych liniach kolejowych w kraju. Na etapie projektowania były jednak różnice w zakładanych prędkościach – w Polsce 140 km/h, a we Francji 270 km/h.

Na początku XXI wieku Centralną Magistralę Kolejową zaczęto przebudowywać do prędkości 200 km/godz. Pierwsze prace wykonano na stacji Psary w gminie Secemin w województwie świętokrzyskim. Zamontowano specjalne rozjazdy torów (pierwsze w Polsce) i sieci trakcyjnej oraz komputerowe systemy sterowania. Na 7-kilometrowym odcinku Psary – Góra Włodowska (miejscowość w woj. śląskim), na jednym z torów, zainstalowano natomiast zupełnie nową sieć trakcyjną. Została ona zaprojektowana i wykonana przez polskich inżynierów. Była niezbędna, aby pociągi mogły pędzić z prędkością 250 km/godz.

Na regularne kursowanie pociągów z prędkością 200 km/godz. trzeba było jednak poczekać do grudnia 2014 roku. Wówczas składy Pendolino zaczęły jeździć z prędkością 200 km/godz. na odcinku Zawiercie – Olszamowice. Tym samym Polska stała się pierwszym krajem, spośród państw należących od 2004 roku do Unii Europejskiej, w którym wprowadzono prędkość pociągów większą niż 160 km/godz.

A kiedy pociągi pojadą jeszcze szybciej? CMK stale jest modernizowana. Docelowo ma zostać przystosowana do prędkości 250 km/godz. Aby było to możliwe niezbędne są kolejne modernizacje infrastruktury kolejowo-drogowej oraz uruchomienie nowoczesnych systemów sterowania ruchem kolejowym. Spółka PKP PLK zakłada, że inwestycje zakończą się w grudniu 2023 roku.

CMK – KOLEJOWY POLIGON DOŚWIADCZALNY

Odcinek Centralnej Magistrali Kolejowej, między Psarami a Górą Włodowską, od lat jest wykorzystywany do testów taboru pod kątem maksymalnej prędkości. To właśnie na tej linii kolejowej ustanowiono rekord prędkości na polskich torach. W 2013 roku produkowany we Włoszech pociąg Pendolino (ED250 EZT), który obecnie regularnie kursuje po polskich torach w barwach PKP Intercity, rozpędził się do 293 km/godz. Jednak już prawie dwie dekady wcześniej starsza generacja Pendolino po raz pierwszy w historii polskiej kolei przekroczyła barierę 250 km/godz. W 1994 roku Pendolino (ETR460 260) osiągnęło prędkość 250,1 km/godz.

Produkowane w Polsce pociągi tak dużych prędkości nie są w stanie osiągnąć ze względów technologicznych. Najszybszy skład całkowicie polskiej konstrukcji rozpędził się do 225,2 km/godz. Taką prędkość osiągnął produkowany w nowosądeckiej firmie Newag pociąg „Impuls”. Podczas normalnej eksploatacji pojazd nie będzie jednak osiągał tak dużych prędkości – jego maksymalną szybkość określono na 160 km/godz.