Pierwsza polska kolęda pochodzi z 1424 roku. To pieśń „Zdrów bądź królu anielski”. Z XV wieku pochodzi również popularna „Anioł pasterzom mówił”. Najwięcej pieśni powstało na przełomie XVII i XVIII wieku. Ich zbiory publikowano w tzw. kantyczkach.
Ksiądz Marian Fatyga – duszpasterz i dziekan ze Skalbmierza zaznacza, że kolędy to niezwykły element naszej kultury. Pełnią różne funkcje, najczęściej rolę informacyjną.
– Kolędą przynosi pouczenie, niesie treści dydaktyczne, jest znakiem wspólnoty Boga, człowieka, wszystkich żyjących istot. Kolędy śpiewane m.in. przy stole wigilijnym mają wymiar wspólnototwórczy, śpiewu, radości z narodzenia Jezusa – wyjaśnia.
Dziekan dodaje, że w wielu kolędach jest zawarta cała historia związana z narodzeniem Chrystusa.
– W okresach niewoli, walki o wolność, ta pieśń radości przynosiła ukojenie żołnierzom. Kolędy śpiewane w czasie okupacji były pieśniami wzmacniającymi więzi – podkreśla. – „Dzisiaj w Betlejem” to bardzo popularna kolęda wyrażająca radość z cudu narodzin Jezusa. Czy inna kolęda np. „Gdy się Chrystus rodzi” w której zawarty jest symboliczny dialog aniołów pouczających pasterzy „Idźcie do Betlejem, gdzie dziecię złożone”. Z kolei kolędą powitalną jest „Pójdźmy wszyscy do stajenki” – tłumaczy ksiądz Marian Fatyga.
Kolędy mają też wymiar teologiczny, religijny, natomiast pastorałki zawierają elementy folkloru. W odróżnieniu od kolęd, pastorałki nie były wykorzystywane w nabożeństwach religijnych. Są śpiewane m.in. przy szopkach.