M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego wyznaczyła nową trasę – Świętokrzyski Szlak Zabytków Techniki. Łączy on najbardziej wartościowe obiekty dawnego przemysłu i techniki. Jednym z nich jest Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu.
Maciej Chłopek dyrektor muzeum w Maleńcu podkreśla, że Zabytkowy Zakład Hutniczy to najstarsza wciąż działająca fabryka żelaza z końca XVIII wieku.
– To perła zabytków techniki fabryka w województwie świętokrzyskim. To co jest prawdziwą wartością tego obiektu to przede wszystkim kompletny ciąg technologiczny z przełomu XVIII i XIX wieku. Jest w pełni zachowany i działający. Te maszyny można w każdej chwili uruchomić – mówi dyrektor.
Fabryka w Maleńcu umożliwia rekonstrukcję dawnych technologii wytwórczych w zakresie przetwórstwa surowca żelaznego. Jak dodaje Maciej Chłopek, sercem zakładu jest największe w Polsce koło napędowe nazywane „Szaleńcem z Maleńca”.
– Wszystko napędza największe wciąż działające koło w Polsce. Zobaczenie koła w ruchu jest sporym przeżyciem estetycznym – zaznacza.
Koło wodne do napędu maszynerii w zakładzie wykorzystuje wodę rzeki Czarnej. Na terenie zakładu znajduje się również najdłuższy w Polsce wał napędowy liczący 32 metry długości.
Historia zabytkowego zespołu zakładu przemysłowego w Maleńcu nierozerwalnie wiąże się z rozwojem górnictwa i hutnictwa rud żelaza na terenie Zagłębia Staropolskiego, stanowiącego do początków XX wieku jeden z najważniejszych na ziemiach polskich obszarów skoncentrowanej działalności przemysłowej. Region ten opisywano, jako tereny leżące między Wisłą od wschodu, Pilicą od północy i zachodu, na południe aż do miasta Włoszczowy, Jędrzejowa i Pińczowa i do ujścia Nidy do Wisły pod Nowym Miastem Korczynem.
Jednak najważniejsze znaczenie dla tego terenu posiadały rzeki Kamienna, Bobrza i Czarna, wyznaczające granice trzech wielkich regionów przemysłowych Zagłębia Staropolskiego, znanych jako Dolina Kamiennej, Dorzecze Bobrzy oraz Dolina Czarnej. Obszar tej ostatniej obejmował ziemie leżące w dorzeczu rzeki Czarnej, stanowiącej prawobrzeżny dopływ Pilicy, zasilanej wodami mniejszych cieków wodnych takich jak: Barbarka, Krasna, Czarna Taraska i Plebanka. W granicach tego obszaru znalazły się tereny i ośrodki stanowiące zaplecze surowcowe dla miejscowych kopalń, fabryk i warsztatów metalurgicznych. Niektóre z nich dały początek wielkim kompleksom hutniczo-górniczym, wokół których koncentrowała się działalność przemysłowa oraz procesy urbanizacyjne. Ich trwanie i rozwój wyznaczały cykle koniunkturalne, kształtujące krajowy rynek produktów żelaznych, ale także aktualna sytuacja polityczna i społeczna regionu.
W przeszłości rozwój metalurgii na terenie Doliny Czarnej związany był z przemysłową i gospodarczą działalnością poszczególnych rodów szlacheckich i ziemiańskich, inwestujących posiadane kapitały w budowę i rozwój prywatnych ośrodków hutniczo-górniczych.
![Biskup kielecki zmienia proboszczów [LISTA]](https://radiokielce.pl/wp-content/uploads/2025/06/20250623_092903518_ios-350x250.jpeg "Biskup kielecki zmienia proboszczów [LISTA] - Radio Kielce")
