M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
229 lat temu na Zamku Królewskim w Warszawie Sejm Wielki uchwalił Ustawę Rządową – Konstytucję 3 Maja, drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawę zasadniczą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Dziś w całym kraju obchodzimy rocznicę jednego z najdonioślejszych dokonań polskiego parlamentaryzmu. W związku z tym przypominamy artykuł, który powstał w ubiegłym roku.
Uchwalona 3 maja 1791 roku w wyniku obrad Sejmu Czteroletniego Konstytucja miała na celu reformę systemu politycznego Rzeczpospolitej. Ustawa Rządowa wprowadzała między innymi trójpodział władzy, znosiła konfederację, liberum veto i wolną elekcję. Konstytucja została obalona w wyniku zawiązania przez część magnatów konfederacji targowickiej i przegranej wojny z Rosją.
Jak informuje Grzegorz Nowik, profesor Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, uchwalenie Konstytucji 3 Maja było podjęte niejako w charakterze zamachu stanu.
– Pierwotnie posiedzenie Sejmu było planowane na 5 maja 1791 roku, jednak z obawy przed przybyciem posłów opozycji, którzy w tym czasie wyjechali z Warszawy z okazji świąt wielkanocnych, zwolennicy konstytucji w liczbie stu kilkudziesięciu przyjechali do stolicy już w nocy 2 maja, aby obradować i spisywać treść Ustawy Rządowej, która następnego dnia została uroczyście zaprzysiężona – zaznacza.
Oryginalny rękopis Konstytucji 3 Maja wszyty jest w jedną z trzech zawierających oryginalny zbiór uchwał i konstytucji Sejmu Wielkiego z lat 1788-1792 i przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Księga zawierająca rękopis Konstytucji 3 Maja ma wymiary 40 na 25 cm, oprawiona jest w czerwony safian, zdobiony na przedniej i tylnej okładce geometrycznymi bordiurami. Dokumenty sejmowe są spisane na oddzielnych kartach, które zostały zebrane i oprawione w księgę liczącą 852 strony, z czego Konstytucja liczy 11 stron.
W Sali Chorągwianej Pałacu Prezydenckiego prezentowana jest wierna replika Konstytucji 3 Maja. 11 stron księgi przepisała ręcznie, wiernie odwzorowując charakter pisma oryginału Aleksandra Kołłątaj, konserwator z zakładu Zbiorów Bibliotecznych Biblioteki Narodowej. Przepisywanie jedenastu stron trwało ponad miesiąc. A w ciągu jednego dnia kopistka była w stanie napisać maksymalnie pół strony.
Pozostałe strony wydrukowano na papierze czerpanym techniką cyfrową z zachowaniem przebitek atramentowych znajdujących się na odwrocie kart. Księga odwzorowuje układ oryginału, w tym puste karty, jak i pomyłki w numerowaniu stron. Każdą kartę oddzielnie postarzono, a do bloku księgi doszyto ręcznie utkaną kapitałkę. Księgę oprawiono w skórę koźlęcą i ozdobiono geometrycznymi bordiurami.
Kopia Konstytucji 3 Maja znajdująca się w Sali Chorągwianej Pałacu Prezydenckiego oddaje zatem wszystkie cechy oryginału, łącznie z przebarwieniami, czy plamami atramentu. Powstałą w 2013 roku kopię poddano także specjalnemu procesowi starzenia.
Ponadto w Sali Chorągwianej Pałacu Prezydenckiego możemy oglądać kopię chorągwi, sztandarów i flag towarzyszącym najważniejszym momentom historii Polski. Znajdują się tam między innymi Chorągiew Wielka Królestwa Polskiego z okresu bitwy pod Grunwaldem; Chorągiew Rzeczypospolitej Obojga Narodów z czasów jagiellońskich; Chorągiew Wojskowa z herbem Jana III Sobieskiego; Chorągiew manifestacyjna z Powstania Listopadowego z 1831 roku; Sztandar Pierwszej Brygady Legionów Polskich z 1915 roku; a także flaga „Solidarności”, której autorem tak samo, jak w przypadku oryginału był Jerzy Janiszewski.
Jakub Lackorzyński z kancelarii Prezydenta RP zaznacza, że swój obecny wygląd Sala Chorągwiana Pałacu Prezydenckiego zyskała w 2013 roku – wówczas znalazły się w niej repliki chorągwi, flag i sztandarów, a także kopie Konstytucji 3 Maja, a także Konstytucji dla Europy Wojciecha Jastrzębowskiego z 1831 roku.
– W tej sali na co dzień organizowane są najczęściej spotkania prezydenta z dziennikarzami. Prezydent często pozuje także do oficjalnych zdjęć z delegacjami międzynarodowymi właśnie w Sali Chorągwianej – dodaje.
Na gmachu Pałacu Prezydenckiego w Warszawie znajduje się także tablica upamiętniająca miejsce, w którym spisywana była Konstytucja 3 Maja. Jak wyjaśnia profesor Grzegorz Nowik, w latach 1791-1792 w gmachu pałacu obradowało stronnictwo zwolenników Ustawy Rządowej, którzy pracowali nad wprowadzeniem w życie jej jedenastu punktów. Na pamiątkę tych obrad stronnictwo zwolenników Konstytucji ufundowało tablicę pamiątkową, znajdującą się na budynku obecnego Pałacu Prezydenckiego.
Najstarszą pieśnią związaną z faktem uchwalenia konstytucji jest „Polonez 3 Maja”. Autorem tekstu do tego utworu byli między innymi Franciszek Dionizy Kniaźnin, bp Ignacy Krasicki, czy Franciszek Bohomolec. Muzykę do tekstu skomponował Aleksander Radowski. Pierwsze wykonanie tej pieśni miało miejsce już ósmego maja 1791 roku w dniu urodzin króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Zdecydowanie popularniejszy współcześnie utwór „Witaj majowa jutrzenko” powstał dopiero 40 lat po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja, w okresie powstania listopadowego.
