Kapliczki, przydrożne figury i krzyże wykonane z kamienia pińczowskiego są nieodłącznym elementem krajobrazu kulturowego Ponidzia. Ile ich jest? Do końca nie wiadomo. Pewne jednak jest, że upowszechnienie ich stawiania nastąpiło w XVII wieku jako znaki wiary naszych przodków. Gdyby przestudiować inskrypcje zamieszczone na tych obiektach, można by poznać całą lokalną historię Ponidzia.
Jak informuje Małgorzata Dymek z wydziału promocji starostwa powiatowego w Pińczowie, to m.in. figury Chrystusa Frasobliwego, Józefy, Floriany, czy tzw. Nepomuceny. W tym gronie znalazły się także tzw. kapliczki na czarną godzinę, dla zapewnienia opieki w czasie choroby, czy zarazy.
Małgorzata Dymek zaznacza, że w XVIII wieku przez znaczną część Europy przeszło morowe powietrze. To była dżuma, tyfus, czy cholera. Choroby te dotarły także na Ponidzie wraz z wojskiem rosyjskim, które sprowadzono z części azjatyckiej, żeby stłumić powstanie listopadowe. Ten okres pozostawił po sobie szereg krzyży i kapliczek, których inskrypcje odnoszą się do tamtych wydarzeń.
– W miejscowości Bogucice, nieopodal Pińczowa, znajduje się krzyż, na którego cokole widnieje inskrypcja „W czasach grasowania cholery, gromada wsi Bogucice” z połowy XIX wieku. Z podobnego okresu jest też krzyż w miejscowości Miernów, w gminie Złota. Jest tam pochowanych około 60 osób zmarłych podczas epidemii tyfusu. Krzyż ten postawili ocaleni jako wotum wdzięczności, ale i ku pamięci zmarłych – zaznacza Małgorzata Dymek.
Dodaje, że w miejscowości Chmielów, niedaleko Działoszyc znajduje się figura Rozalii chroniącej przed morowym powietrzem. Podobnie chroni także święty Roch, święty Karol Ptolemeusz, czy święty Sebastian. Z kolei w Koperni i Krzyżanowicach znajduje się figurka świętej Tekli, orędowniczki w czasie zarazy z przełomu XVIII i XIX wieku.
Na Ponidziu najstarsze są tzw. kapliczki latarniowe ze scenami ukrzyżowania. Taka znajduje się m.in. w Złotej i pochodzi prawdopodobnie z 1670 roku. Podobne znajdują się w Nieprowicach, czy Biedrzykowicach.
Na Ponidziu jest także niezliczona liczba przydrożnych krzyży, które stały się symbolem męczeństwa narodu polskiego podczas tragicznych losów powstania listopadowego, czy styczniowego.