„Wśród nocnej ciszy” – to jedna z najbardziej popularnych polskich kolęd. Śpiewana jest w kościołach najczęściej jako pierwsza podczas odprawianych o północy w dzień Bożego Narodzenia pasterek.
Choć bożonarodzeniowe pieśni są uznawane za cenne źródło wiedzy o przeszłości i, podobnie jak inne utwory, śpiewane przez wieki, z upływem czasu zmieniają się niewiele, to drugi wers trzeciej strofy popularnej kolędy dziś śpiewany jest często w zmienionej wersji. Dlaczego?
To postanowił wyjaśnić pasjonat historii i łowca ciekawostek z Buska-Zdroju Franciszek Rusak.
Jak przypomniał regionalista, początek pierwotnej wersji trzeciej strofy pieśni brzmi: „Ach, witaj Zbawco z dawna żądany. Cztery tysiące lat wyglądany”. Wspomniany w tekście okres ma wynikać ze sposobu liczenia lat ujętego w starotestamentowej Księdze Rodzaju, która podaje, że do narodzin Chrystusa od powstania świata, poprzez narodziny Abrahama, następnie działalność proroka i jego potomków minęło właśnie 4 tysiące lat – wyjaśnił Franciszek Rusak. – Zacząłem zgłębiać to interesujące zagadnienie. Doszedłem do wniosku, że zgodnie z wszelkimi biblijnymi źródłami Jezus urodził się 4 tysiące lat temu. Do tej pory ta data jest uznawana przez Żydów, jako początek stworzenia świata – tłumaczył badacz historii z Buska-Zdroju.
Franciszek Rusak dodał, że w chrześcijaństwie stworzenie świata 4 tysiące lat przed naszą erą traktowane jest dziś wyłącznie jako data symboliczna. Podkreślił, że już w XVI wieku na soborze trydenckim ustalono, że okres Adwentu ma 4 tygodnie, co również w symboliczny sposób może być źródłem dla użytych w tekście kolędy słów „cztery tysiące lat wyglądany” zastępowanych dziś sformułowaniami „wiele tysięcy” lub „tyle tysięcy”. – Ludzie są przyzwyczajeni jednak do pierwotnej wersji kolędy i śpiewają „cztery tysiące lat wyglądany”, co, według mnie, ze względu na szacunek do tradycji jest prawidłowe. Osobiście sprawą zająłem się wyłącznie z ciekawości. Doszedłem do wniosku, że autor kolędy, pisząc tekst, najpewniej posłużył się biblijnym datowaniem. Zgodnie z nauką jest ono błędne, ale w religijnym tekście i przy poszanowaniu biblijnej tradycji użyte zostało zapewne wyłącznie symbolicznie – uważa Franciszek Rusak.
Kolęda „Wśród nocnej ciszy” powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. Po raz pierwszy została opublikowana w 1853 roku, w dodatku do śpiewnika kościelnego autorstwa ks. Michała Marcina Mioduszewskiego, który przeznaczył ją do śpiewów mszalnych.