Czytaj również

Żołnierze Wyklęci, poprzez wartości które wyznawali, sprzeciwiali się sowietyzacji Polski

2023-03-01

W Kielcach będą wspominani żołnierze wyklęci. Po raz pierwszy zapłonie znicz pamięci

2023-03-01

Żołnierze Niezłomni to antykomunistyczny, niepodległościowy ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR, toczący walkę ze służbami bezpieczeństwa ZSRR i podporządkowanymi im służbami w Polsce. W walkach podziemia z władzą komunistyczną zginęło około 15 tys. ludzi, w tym około 7 tys. członków podziemia.

Przedstawiamy biogramy 12 bohaterów, którzy walczyli o Wolną Polskę.

Józef Figarski

Urodził się 15 stycznia 1914 r. Pochodził z Wielkiej Wsi koło Wąchocka. Od 1943 r. był żołnierzem zgrupowania Armii Krajowej Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”. Miał pseudonim „Śmiały”. Po rozwiązaniu AK w styczniu 1945 r. działał w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. Został aresztowany przez UB 13 marca 1948 roku. Skazany na śmierć 31 lipca 1948 roku. Wyrok śmierci wykonano w Zgórsku 24 września 1948 roku o godz. 19.00.

Stefan Gądzio

Urodził się 25 października 1900 r. Był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej, kapitanem służby stałej w Centrum Wyszkolenia Piechoty, uczestnikiem kampanii wrześniowej. Od lutego 1941 do grudnia 1943 r. był komendantem obwodu jędrzejowskiego ZWZ-AK ps. „Kos”. Tworzył oddziały dywersyjne, w lutym 1944 dowodził akcją odbicia pięciu żołnierzy AK z gestapo w Jędrzejowie. Po awansie na stopień majora został szefem Biura Informacji i Propagandy Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. Kontynuował działalność niepodległościową w organizacji NIE., m.in. polecił A. Hedzie – „Szaremu” przygotowanie akcji odbicia więźniów z więzienia kieleckiego. W sierpniu 1945 został aresztowany przez UB i po krótkim, brutalnym śledztwie w kieleckim więzieniu zamordowany. Do dziś nie jest znane miejsce jego pochówku.

Stanisław Grabda

Urodził się 3 grudnia 1916 r. w Przededworzu koło Chmielnika. W wrześniu 1939 r. walczył w II Dywizji Piechoty Armii Łódź. Po ucieczce z niewoli niemieckiej wstąpił do Związku Jaszczurczego. Miał pseudonim „Bem”. Pod koniec 1943 r. utworzył w ramach NSZ swój oddział. Na początku sierpnia 1944 r. wraz z oddziałem wszedł w skład Brygady Świętokrzyskiej. W 1945 r. kryjąc się przed UB, wyjechał na ziemie odzyskane. Jednak i tam działał w konspiracji. W 1947 r. podjął decyzję o ujawnieniu się w ramach amnestii. 16 stycznia 1950 r. został aresztowany. 30 sierpnia 1952 r. skazano go na dwukrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 15 kwietnia 1953 r. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu na Piaskach.

Franciszek Jaskulski

Urodził się 16 września 1913 roku w Castrop – Rauxel w Westfalii. Do kraju Jaskulscy powrócili w maju 1926 r. Był dowódcą oddziału lotnego Armii Krajowe „Pilot” na Lubelszczyźnie. Miał pseudonim „Zagończyk”. Po akcji „Burza” został aresztowany 3 listopada 1944 r. i trafił na Zamek Lubelski. 8 stycznia 1945 r. Sąd Wojskowy Lubelskiego Garnizonu skazał go na karę śmierci. Zmieniono ją jednak na 10 lat więzienia. 4 września uciekł z więzienia. W dawnym Inspektoracie Rejonowym Puławy AK utworzył oddział WiN. 26 lipca 1946 r. został aresztowany przez UB w Jedlni – Letnisku. Przewieziono go do Kielc i osadzono w areszcie WUBP, a potem w więzieniu przy ul. Zamkowej. 17 stycznia 1947 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano 19 lutego 1947 r. Grobu nie odnaleziono do dziś.

Edward Krepski

Urodził się 22 lipca 1900 r. Ukończył gimnazjum w Nieświeżu, w latach 1919-1921 służył w Pułku Ułanów Grodzieńskich. Od 1924 r był policjantem w Stołpcach, Lidzie, Nowogródku i Pińczowie. W czasie wojny do 1940 do 1943 r. był komendantem posterunku policji granatowej w Złotej. Był członkiem Armii Krajowej ps. „Kruk”, kolporterem prasy podziemnej, w domu prowadził nielegalny nasłuch radiowy. Pod koniec lipca 1944 r. wyjechał do Warszawy, gdzie zastało go powstanie. Walczył w rejonie ul. Długiej, Miodowej i Starego Miasta. Po kapitulacji powstania uciekł z transportu do Pruszkowa. Po wojnie oskarżany przez dawnych bandytów o współpracę z Niemcami został osadzony w więzieniu. Dwa postępowania, jedno w Krakowie, a drugie w Kielcach, zostały umorzone po zeznaniach świadków obrony. W trzecim procesie w Kielcach, na który nie dopuszczono świadków, przyznał się do przynależności do Narodowych Sił Zbrojnych w oddziale „ Żbika”. W 1949 r. został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 20 czerwca 1959 r., a ciało pochowano na cmentarzu na Piaskach.

Zygmunt Kwas

Urodził się 18 II 1926 r. Przed wojną należał do 5 Kieleckiej Drużyny harcerzy im. J. Poniatowskiego oraz do 12 Kieleckiej Drużyny harcerzy im. Stefana Czarneckiego w dzielnicy Baranówek w Kielcach. W 1939 r. brał udział w Wojennym Pogotowiu Harcerskim. Podczas okupacji pracował w hucie „Ludwików” – działał w grupach szturmowych Szarych Szeregów. Po wojnie kontynuuje działalność w organizacji „NIE”, a potem w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. Bierze udział w akcjach zbrojnych, m. in, w atakach na posterunki Milicji Obywatelskiej. Brał udział w udanej akcji odbicia Zygmunta Pietrzaka ps. „Bekas” z chronionego przez UB szpitala zakaźnego w Kielcach (obecnego budynku Wyższego Seminarium Duchownego przy ul. Seminaryjskiej). Rozpoznany przez agentów UB podczas harcerskiej defilady 3 maja 1946 roku został aresztowany umieszczony w więzieniu przy ul. Zamkowej. Poddawany torturom podczas przesłuchań zginął na jego terenie 13 września 1946 r. trafiony kulą wartownika.

Karol Łoniewski

Urodził się 4 listopada 1925 roku w Nadarzynie. W okresie okupacji niemieckiej był członkiem Szarych Szeregów i podporucznikiem AK. Miał pseudonim „Lew”. Walczył w Powstaniu Warszawskim, został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wojnie rozpoczął studia na Wydziale Stomatologii Uniwersytetu Łódzkiego. Równocześnie rozpoczął działalność w WiN. Był żołnierzem oddziału „Smreka”, od sierpnia 1947 r. należał do grupy „Orlicza”. Aresztowany w18 lutego 1948 r został osadzony w kieleckim więzieniu. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach 31 lipca 1948 r. został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano w lesie w Zgórsku 24 września 1948 r. Grobu nie odnaleziono do dziś.

Ludwik Machalski

Urodził się 23 sierpnia 1929 r. w Staszowie. Był siostrzeńcem Adama Bienia, jednego z 16 sądzonych w Moskwie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Po wojnie zdał matur, rozpoczął studia i podjął działalność niepodległościową. Najgłośniejszą akcją oddziału „Mnicha” było rozbrojenie posterunku Milicji Obywatelskiej w Klimontowie. W sierpniu 1950 roku grupa operacyjna Urzędu Bezpieczeństwa otoczyła bunkier oddziału w lesie golejowskim. Dwóch członków oddziału zginęło, większość została aresztowana. Ludwik Machalski został skazany na karę śmierci, którą wykonano 10 kwietnia 1951 r.

Leon Nawrocki

Urodził się 10 maja 1911 r. Pracował w Zakładach Starachowickich jako stolarz przy wyrobie kolb karabinowych. W latach II wojny światowej nosił pseudonim „Upiór”, walczył w oddziale Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta” i Stanisława Pałaca „Mariańskiego. Był żołnierzem 1 komp. I bat. 2 PP Leg. AK. Został aresztowany przez UB już 28 października 1945 r. w domu w Nowej Słupi i osadzony w więzieniu w Kielcach. Oskarżono go o przynależność do Armii Krajowej i niepowiadomienie władz o śmierci 2 funkcjonariuszy UB. Miał być sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy już w listopadzie 1945 r., ale do rozprawy nie doszło, gdyż podano, że oskarżony zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w areszcie UB. W piśmie do WSR z 30 kwietnia 1946 PUBP w Kielcach poinformował, że więzień Leon Nawrocki zbiegł z więzienia 20 marca 1946 r. Najprawdopodobniej został zamordowany w trakcie śledztwa w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa w Kielcach. Jego ciała nie odnaleziono do dziś.

Czesław Spadło

Urodził się 9 września 1925 roku. Wraz z rodzicami Marianną i Franciszkiem oraz braćmi Janem i Kazimierzem mieszkał w Wielkiej Wsi k. Wąchocka. Jego ojciec był kolejarzem prowadził też gospodarstwo rolne. Czesław Spadło był żołnierzem AK w oddziale Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”. Miał pseudonim „Mały” Od 1945 r. działał w Zrzeszeniu WiN. Został aresztowany 16 marca 1948 roku. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Kielcach 31 lipca 1948 r. został skazany na śmierć. Wyrok wykonano w Zgórsku 24 września 1948 r.

Jan Stempkowski

Urodził się 29 grudnia 1921 r. Ukończył gimnazjum w Płocku, w latach 1937-1939 kształcił się w Korpusie Kadetów w Rawiczu. Jego ojciec był oficerem kawalerii, a w latach okupacji komendantem okręgu łódzkiego AK. W 1940 r. zamieszkał w majątku Mstyczów, w 1941 wstąpił do ZWZ-AK. Miał pseudonim „Michał”. Od 1943 r. należał do sekcji dywersji podobwodu AK Wodzisław „Łączka”, a od 1944 r. był dowódcą tej sekcji. Brał m.in. .udział w akcji odbicia więźniów gestapo w Jędrzejowie 2 lutego 1944 r. Po wojnie działał w konspiracji zbrojnej, od 1946 podjął studia w SGGW. Aresztowany przez UB w maju 1949 r. podczas rozprawy przed Wojskowym Sądem Rejonowym wziął winę na siebie osłaniając kolegów. Został skazany na dożywocie. Po apelacji prokuratury ten sam sąd 18 kwietnia 1950 r. wymierzył mu karę śmierci. Wyrok wykonano 25 lipca 1950 r. w więzieniu w Kielcach. Pochowany na cmentarzu na Piaskach w 1957 r. został ekshumowany na warszawskie Powązki.

Aleksander Życiński

Urodził się 16 lipca 1926 r. w Warszawie. Walczył w oddziale Jana Piwnika „Ponurego” oraz Antoniego Szackiego „Dąbrowskiego”. Miał pseudonim „Orlean” i „Wilczur”. Latem 1944r. wstąpił do Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Aresztowany w łapance i wywieziony w okolice Magdeburga uciekł z obozu i przedostał się do polskich sił zbrojnych. Po powrocie na Kielecczyznę w 1947 r. utworzył samodzielny oddział partyzancki w Suchedniowie. Przyjął pseudonim „Wilczur”.7 maja 1948 r. został aresztowany wraz z żoną Józefą ps. „Zośka” i osadzony w więzieniu przy ul. Zamkowej. 31 lipca 1948 r. wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach został skazany na trzykrotną karę śmierci za założenie i d0owodzenie grupą bandytów, która dokonywała zamachów na organa bezpieczeństwa publicznego i miała na celu zmianę przemocą ustroju państwa polskiego. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 21 września 1948 r. w Zgórsku koło Kielc.