M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
W każdy ostatni piątek miesiąca w programie „Nie tylko ściany” rozmawiamy o sztuce współczesnej.
Sztuka w drugiej połowie XX wieku wyszła na ulice. Co chciano przez to osiągnąć?
fot. Wojciech Habdas
O zjawisku happeningu i performance Magda Sitek rozmawiała z dr Piotrem Rosińskim historykiem sztuki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Happening (z ang. „dzianie się”, „zdarzenie”) – zorganizowane wydarzenie o charakterze artystycznym, ograniczone czasowo, mające swoją dramaturgię, tworzącą logiczną narrację, lub zestaw znaków: haseł, obrazów, gestów, przedmiotów, postaci w przestrzeni.
Happening przy ulicy Kapitulnej fot. Piotr Michalski
Happening charakteryzuje się bezpośredniością, otwartością formalną, często z elementami improwizacji (choć powstawały również partytury happeningów), aktywizujące widza, często jako wyraz nieskrępowanej ekspresji twórczej, i otwarcia formuły dzieła, wprowadzenia akcji w czasie (happening wywodzący się z plastyki), wprowadzenia elementu amatorskiego (happening wywodzący się z teatru). W swoim przebiegu może być połączeniem akcji – czynności z przedmiotami, obiektami (często specjalnie do tego celu spreparowanymi), wytwarzaniem dźwięków. Happening może wynikać również ze specyfiki miejsca (np.: anektowanie elementów natury) itp.
10.10.2014 Happening w 4 LO. Szkoła walczy o pieniądze z budżetu obywatelskiego na
remont boiska fot. Stanisław Blinstrub
Dla wielu dziedzin sztuki (plastyka, teatr, muzyka) stał się ożywczą formułą rozszerzającą obszar wąskich specjalności, realizując dzieła multimedialne i polisensoryczne. Happeningi powstały jako wynik wspólnej pracy artystów różnych dziedzin (na początku związanych z plastyką i sceną muzyczną) przy aktywnym, współuczestniczącym udziale publiczności. Pierwsze realizowane były w instytucjach sztuki, później jako wydarzenia w przestrzeni: miasta, ulicy, lotniska itp. Początkowo jako niezależna forma sztuki, z czasem stał się narzędziem komunikacji społecznej czy wyrazem postawy politycznej, jak również formą zwracania uwagi na jakiś problem.
Leśny happening na Placu Artystów (27 marca 2015 r.) fot. Piotr Michalski
Uznaje się, że pierwszy w Polsce happening zorganizował w 1960 roku Bogusław Schaeffer. Specjaliści nie są jednak w tej kwestii zgodni. Na pewno, z całą świadomością tego, czym jest happening, posłużył się nim Tadeusz Kantor. Podczas prac teatralnych z tekstami Stanisława Ignacego Witkiewicza poszukiwał „granic realności” i eksperymentował na granicy sztuki i życia. Jego pierwszym happeningiem był słynny Cricotage (Warszawa, 1965). W Krakowie happening ten nosił tytuł „Linia podziału”. Kiedy zafascynowani dźwiękami i ruchem widzowie nie zauważyli, że dwóch ludzi zamurowało właśnie drzwi, Kantor oświadczył, że „sytuacja jest bez wyjścia”. Kolejną realizacją był „Panoramiczny happening morski”, którego częścią był m.in. „Koncert morski” na bałtyckiej plaży w Łazach, podczas pleneru odbywającego się w pobliskich Osiekach (1967). W tym samym okresie podejmował się tworzenia happeningów Włodzimierz Borowski, np. zrealizowany w trakcie tego samego pleneru w Osiekach „VII Pokaz Synkretyczny – Zdjęcie kapelusza”, 1967, zwany pierwszym polskim antyhappeningiem.
Plakat „Pomarańczowej Alternatywy”
Przykładem podejmowania takiej działalności jest działająca do dziś Pomarańczowa Alternatywa, happeningowy ruch młodzieżowy zapoczątkowany w latach osiemdziesiątych przez Majora Waldemara Fydrycha. Działalność ta miała szczególnie kontekst opozycyjny i kontestatorski. Happeningiem Pomarańczowej Alternatywy była akcja „Kijów – Warszawa – Wspólna Sprawa” popierająca pomarańczową rewolucję. Niektóre happeningi są organizowane przy koncertach takich zespołów jak Sweet Noise organizowanych przez Vahana Bego. Współczesną grupą happeningową w Polsce jest Akcja Alternatywna Naszość z Poznania kierowana przez Piotra „Lenina” Lisiewicza, wystąpienia te mają głównie charakter polityczny.
Happening Pomarańczowej Alternatywy we Wrocławiu pt. „Precz z U-pałami” z 1988r.
fot. Piotr Lewiński, Wikimedia Commons, CC BY-SA
Happeningi są często elementem wykorzystywanym przy okazji manifestacji (ekologicznych, feministycznych), jak i w pracy z młodzieżą (akcje szkół, domów kultury, organizacji). Rodzajem współczesnego happeningu są akcje typu flash mob (wykonanie określonych programem czynności-akcji przez nieznających się uczestników, w publicznej przestrzeni). Często mają one charakter jedynie rozrywkowy, aktywizują jednak i dają możliwość uczestniczenia w wydarzeniu praktycznie każdemu. Przykładem może być tu „walk speak” lub „mini walk speak” (z ang. spacerowe mówienie lub małe spacerowe mówienie), spotykanie się i głośne rozmawianie uczestników o umówionej porze w konkretnym miejscu. Pomysły na tego typu akcje są dość różnorodne, a możliwościom organizacyjnym pomagają nowoczesne środki komunikacji (internet, telefonia komórkowa).
(Źródło Wikipedia)
Happening patriotyczny fot. Wojciech Habdas
___________________________________________________________________
Performance (z ang.: przedstawienie, wykonanie) – sytuacja artystyczna, której przedmiotem i podmiotem jest ciało performera w określonym kontekście czasu, przestrzeni i własnych ograniczeń.
Mówi dr Piotr Rosiński:
Artysta występujący przed publicznością jest zarówno twórcą jak i materią sztuki. Elementem performance może być właściwie każdy przedmiot, pojęcie, obiekt lub temat wskazany czy zasugerowany przez artystę w trakcie wystąpienia.
Performance uważany jest za sztukę żywą rozumianą dwojako: z jednej strony jako osobisty, personalny pokaz artysty przed publicznością i bezpośredni z nią kontakt, z drugiej – jako sprzeciw wobec tego, co skonwencjonalizowane. Choć obecnie bliższy jest sztukom nietrwałym, jak teatr, swe korzenie zawdzięcza tradycji malarstwa gestu Jacksona Pollocka, który wyeksponował akt malowania, sam proces malarski, co później rozwinęli jego następcy usuwając płótno, a w miejsce dzieła jako rezultatu twórczego umieścili sam proces tworzenia nieowocujący żadnym materialnym dziełem sztuki. Obecnie jedyną namacalną pozostałością z przedstawienia jest materiał filmowy, fotograficzny itp.
Performer na ulicach Tokio
Pokrewnymi formami w sztuce były rozwijające się w latach 60. happeningi, ruch Fluxus, intermedia. Z ich tradycji w latach 70. wyrósł performance. Jednak termin „performance” jest wciąż nie do końca określony, co wynika z wielonurtowości tego zjawiska spowodowanej różnymi tradycjami, z jakich wyrasta, i właściwie stale definiowanym przez nowe sposoby pracy w tym medium.
Performance Alastaira MacLennana, Szwecja, 2006
Performance dąży do zaskoczenia i poruszenia publiczności. Bywa przez to przedstawieniem wysoce kontrowersyjnym, a często kontrowersyjność owa jest wręcz pożądana. W historii performance zdarzały się sytuacje, gdy fizyczne traumatyzowanie ciała doprowadzało do mniej lub bardziej zamierzonych tragedii. Tzw. „Akcjoniści wiedeńscy” publicznie się okaleczali, zdarzył się nawet przypadek śmierci w wyniku performance (29-letni Rudolf Schwarzkogler w roku 1969). Performance bywa też kontrowersyjny przez aspekt seksualności. Seksualności, której celem jest nie tylko szokowanie formą, ale i przekaz dotyczący konwencji i ograniczeń, jakimi jesteśmy poddawani.
Performance grupy Sędzia Główny. Artystki leżą w wannie wypełnionej lodem
___________________________________________________________________
Magdalena Sitek odwiedziła pracownię malarki Małgorzaty Bieleckiej
Małgorzata Bielecka Archiwum Małgorzaty Bieleckiej
Małgorzata Bielecka Archiwum Małgorzaty Bieleckiej
Urodzona w 1961 r. w Kielcach. W 1980 ukończyła V Liceum Ogólnokształcące im. ks. Piotra Ściegiennego w Kielcach. W latach 1981–1987 odbyła studia w zakresie wychowania plastycznego na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Dyplom z malarstwa uzyskała w pracowni prof. Ryszarda Lisa. Kwalifikacje I stopnia zdobyła w 1997 w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie przeprowadziła przewód kwalifikacyjny II stopnia. 23 grudnia 2010 otrzymała tytuł profesora sztuk plastycznych.
W latach 1988–1989 pracowała jako nauczycielka wychowania plastycznego w I Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. W 1989 podjęła pracę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Kielcach, przekształconej następnie w Akademię Świętokrzyską i Uniwersytet Jana Kochanowskiego. Początkowo zatrudniona była na stanowisku asystenta, a następnie adiunkta (1998) i profesora. Związana jest z Instytutem Sztuk Pięknych, którego była dyrektorem. Pełniła również funkcję prodziekana Wydziału Pedagogicznego i Artystycznego.
Uprawia malarstwo sztalugowe. Zrealizowała 35 wystaw indywidualnych, które były prezentowane w Polsce, Rosji, Niemczech i Włoszech. Wzięła udział w ponad 100 zbiorowych prezentacjach twórczości plastycznej, konkursach, międzynarodowych sympozjach i projektach artystycznych, odbywających się m.in. w USA, Danii, Belgii i Szwecji. Została odznaczona Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008).
__________________________________________________________________
Odwiedziliśmy Oranżerię Pałacyku Tomasza Zielińskiego w Kielcach, gdzie można oglądać wystawę prac Zbigniewa Kurkowskiego.
Z kuratorem wystawy Agnieszką Kucharską rozmawia Magdalena Sitek
Zbigniew Kurkowski żył w latach 1936 – 2005. Urodził się w Krakowie. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie na Wydziale Malarstwa w pracowni A. Kobzdeja. Uprawiał malarstwo sztalugowe i grafikę.
Zbigniew Kurkowski Archiwum rodzinne
Brał udział w wielu wystawach i plenerach również poza granicami kraju. Był wielokrotnym laureatem nagród kulturalnych i artystycznych za dzieła plastyczne. Jego obrazy znajdują się w kolekcjach muzealnych, państwowych i prywatnych w kraju i za granicą. Wystawa prezentuje obrazy z całego przekroju twórczości. Upamiętnia postać artysty w 10-tą rocznicą Jego śmierci.
Zbigniew Kurkowski Archiwum rodzinne
