M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Rozpoczęło się kompletowanie dokumentacji niezbędnej do wpisania zespołu klasztornego i bazyliki na Świętym Krzyżu na listę Pomników Historii – poinformował PAP archeolog i badacz średniowiecznego sanktuarium dr Czesław Hadamik.
Informację potwierdził PAP superior klasztoru Ojców Oblatów na Świętym Krzyżu o. Zygfryd Wiecha. – Aż dziwne, że do tej pory miejsce to nie znalazło się na liście Pomników Historii. Warto jednak podjąć działania dla zabytków niezwykle ważnych w dziejach nie tylko regionu, ale całego kraju – powiedział PAP.
Wpisanie na listę Pomników Historii jest jedną z form ochrony zabytków w Polsce, która znalazła się w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Status Pomnika Historii przyznawany jest rozporządzeniem Prezydenta RP. Zgodnie z opracowanymi wytycznymi mogą go uzyskać obiekty lub zespoły obiektów zabytkowych, które posiadają szczególną wartość historyczną, naukową, artystyczną, utrwaloną w powszechnej świadomości i o dużym znaczeniu dla polskiego dziedzictwa kulturowego.
Wniosek o wpisanie Świętego Krzyża na tę prestiżową listę opracowuje dr Hadamik, który od lat prowadzi badania archeologiczne w klasztorze świętokrzyskim.
– Przeznaczam na sporządzenie wniosku trzy miesiące pracy, bo mimo zwięzłości będzie on obszerny ze względu na konieczność opisania wielu aspektów materialnego i niematerialnego dziedzictwa Świętego Krzyża, którego znaczenie dla polskiej historii i kultury było w pewnych okresach ogromne, nie mówiąc już o roli, jaką ten obiekt miał i ma w integracji kulturowej regionu, od niego właśnie określanego jako świętokrzyski – powiedział PAP naukowiec.
Obecnie na liście Pomników Historii figuruje tylko jeden zabytek z woj. świętokrzyskiego (na ok. 60 w całym kraju). Mowa o neolitycznych kopalniach krzemienia pasiastego w Krzemionkach pod Ostrowcem Świętokrzyskim. W toku jest sprawa wpisu na listę opactwa cysterskiego w Wąchocku k. Starachowic.
Według archeologa wpisanie Świętego Krzyża na listę Pomników Historii wzmocni prestiż obiektu, jego znaczenie i poczucie kulturowej wartości nie tylko wśród mieszkańców regionu, ale całej Polski, chociaż – póki co – fakt ten nie rodzi żadnych konsekwencji, jeśli chodzi o finansowanie ze strony państwa – zaznaczył dr Hadamik.
Świętokrzyski wojewódzki konserwator zabytków Janusz Cedro powiedział w rozmowie z PAP, że Święty Krzyż jest „ikoną regionu”. Właśnie od niego nazwę wzięły nie tylko najstarsze góry w Polsce, ale także od 1999 r. jedno z 16 polskich województw. – Ważne jest nawarstwienie kulturowe i historyczne na tym miejscu, począwszy od wałów kultowych pogańskich, poprzez całe średniowiecze, aż do dzisiaj – podkreślił.
Według tradycji utrwalonej przez Długosza opactwo benedyktyńskie powstało w 1006 r. z fundacji Bolesława Chrobrego. Z badań historyków (m.in. prof. Marka Derwicha) wynika, że powstało ono nieco później, bo w XII w. Jako założyciela wskazują oni Bolesława Krzywoustego.
W lutym 2013 r. papież Benedykt XVI zdecydował o nadaniu kościołowi Św. Trójcy na Świętym Krzyżu tytułu bazyliki mniejszej. Była to jedna z ostatnich decyzji podjętych w czasie jego pontyfikatu. Dekret Stolicy Apostolskiej w tej sprawie został uroczyście odczytany 16 czerwca 2013 r.
W 2014 r. ukończono odbudowę wieży klasztornej zniszczonej w 1914 r. przez wojska austriackie na początku I wojny światowej.
