M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Pod znakiem zmian kadrowych, realizacji wielomilionowych inwestycji i pandemii upłynął rok 2020 w świętokrzyskiej kulturze.
Pandemia COVID-19, podobnie jak w wielu innych dziedzinach życia, tak i w kulturze zdominowała mijające miesiące. Od 12 marca, kiedy to instytucje kultury oficjalnie zostały zamknięte, już nie wróciły do normalnej działalności. Wprawdzie po pierwszej narodowej kwarantannie przyszedł czas na wznowienie pracy, ale muzea, kina czy teatry działały w reżimie sanitarnym. W przypadku muzeów oznaczało to między innymi mniejsze grupy zwiedzających, a w kinach, teatrach, czy salach koncertowych liczba widzów obecnych na wydarzeniach została najpierw zmniejszona o połowę, a później mogła być zajęta tylko 1/4 cześć publiczności.
SPEKTAKLE I ZWIEDZANIE W REŻIMIE SANITARNYM
Wiele wydarzeń, także tych cyklicznych, zostało odwołanych. Były też koncepcje nowych przedsięwzięć, jak na przykład Festiwal Literatury „Literackie Widnokręgi”, czy festiwal „Na Ponidziu wiosna trwa”, ale i one ze względu na pandemię nie doszły do skutku. Odwołane zostały także planowane ekspozycje, a wśród nich znalazły się między innymi wystawa prac Rafała Olbińskiego czy Nikifora Krynickiego.
Dużą determinacją musieli się wykazać organizatorzy imprez, które odbyły się. Po kilkukrotnych zmianach terminu, we wrześniu doszedł do skutku XXVI Międzynarodowy Festiwal Muzyczny imienia Krystyny Jamroz w Busku-Zdroju. Natomiast w wakacje odbył się II Letni Festiwal Muzyki Sakralnej w Sandomierzu i okolicach „Ucho igielne”. Z sukcesem zadebiutował także cykl koncertów „Chopinowskie inspiracje” w ogrodach włoskich Dawnego Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach.
Po raz pierwszy, we wrześniu, zostały wręczone Świętokrzyskie Nagrody Muzealne im. Tadeusza Włoszka, przyznawane przez zarząd województwa, które mają na celu uhonorowanie osób i instytucji działających w tej ważnej sferze.
KULTURA ONLINE
Jesienią, przy ograniczonej widowni, Teatr imienia Stefana Żeromskiego zaprezentował dwie premiery: „Lorettę” w reżyserii Michała Kotańskiego i „Och, te duchy” Eduardo De Fiilippo w reżyserii Dana Jemmetta. Ale ostatnia w tym roku propozycja kieleckiej sceny dramatycznej została zaprezentowana online. 18 grudnia, po raz pierwszy w 141-letniej historii tego teatru premiera odbyła się w Internecie. W ten sposób widzowie poznali „Wiosenną bujność traw” Michała Siegoczyńskiego.
To znak naszych czasów, ponieważ z chwilą zamknięcia instytucji kultury, ich działalność została zmodyfikowana i przeniesiona do sieci. Działania początkowo prowadzone spontanicznie i z potrzeby sytuacji, wsparły programy finansowane przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Efekty niektórych projektów dofinansowanych przez resort mają wymiar długotrwały, jak na przykład nowe strony internetowe, czy nowoczesne, wirtualne spacery.
Pracownicy świętokrzyskich instytucji z tym wyzwaniem poradzili sobie bardzo dobrze, a wśród najciekawszych propozycji można wymienić ofertę Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Wsi Kieleckiej, Teatru imienia Stefana Żeromskiego i Muzeum Historii Kielc.
TEATR POD OPIEKĄ MINISTRA KULTURY, DZIEDZICTWA NARODOWEGO I SPORTU
W marcu telewizyjną premierę w TVP Kultura i w TVP VOD miał spektakl Teatru imienia Stefana Żeromskiego. Mowa o „Widnokręgu” Wiesława Myśliwskiego w adaptacji Radosława Paczochy i w reżyserii Michała Kotańskiego.
To trzeci spektakl, wyreżyserowany przez Michała Kotańskiego, który zarejestrowały telewizyjne kamery. Wcześniej były „Dzieje grzechu” oraz „Hamlet”.
A skoro jesteśmy przy kieleckiej scenie dramatycznej, to od 24 kwietnia współprowadzi go minister kultury i dziedzictwa narodowego. Umowę w tej sprawie parafowali: w Warszawie: minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński, a w Kielcach marszałek województwa świętokrzyskiego Andrzej Bętkowski. Uroczystość odbyła się online.
To 32 instytucja, która w czasie ostatnich ponad 4 lat trafiła pod skrzydła resortu. To duża nobilitacja, bo na taką współpracę mogą liczyć instytucje, które swoją działalnością wykraczają poza region. Umowa będzie obowiązywać pięć lat. Co roku kielecki teatr będzie otrzymywać dotację w wysokości miliona złotych. Resort może też wspierać działalność sceny dodatkowymi dotacjami celowymi na premierę, czy inne wydarzenia.
KARUZELA KADROWA
Rok 2020 upłynął też pod znakiem roszad kadrowych. W wielu placówkach nastąpiły zmiany dyrektorów. W styczniu 2020 roku Wzgórzem Zamkowym w Kielcach zaczęła kierować Ewa Chabielska. Zastąpiła na tym stanowisku Rafała Nowaka, który w grudniu został wicewojewodą świętokrzyskim.
W placówkach miejskich zmian jest więcej, ale na niektóre trzeba było bardzo długo czekać, co trzeba uznać za porażkę władz miasta. Dopiero po prawie rocznych poszukiwaniach, nowym dyrektorem Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach została Daria Dyktyńska. Miasto ogłaszało konkurs trzykrotnie po tym, jak pod koniec 2019 roku wygasł kontrakt dotychczasowemu dyrektorowi, Maciejowi Obarze. W międzyczasie władze miasta powierzyły obowiązki dyrektora Annie Tyszewicz-Obarze, która była zastępcą dyrektora.
Natomiast od 1 stycznia 2021 roku Muzeum Historii Kielc pokieruje Grzegorz Maciągowski. Zastąpił on na stanowisku Jana Główkę, który z końcem stycznia tego roku odszedł na emeryturę. W okresie przejściowym obowiązki dyrektora pełnił Krzysztof Myśliński.
Nowego szefa ma także Teatr Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach. Od 1 września scenę dla młodego widza prowadzi Piotr Bogusław Jędrzejczak. Zastąpił Roberta Drobniucha, który obecnie jest dyrektorem Teatru Lalek „Guliwer” w Warszawie.
Zmieniły się także władze w Muzeum Wsi Kieleckiej. W czerwcu z funkcji dyrektora zrezygnował Mariusz Masny. Obowiązki dyrektora powierzono Tadeuszowi Sikorze, który w listopadzie wgrał konkurs na to stanowisko.
Natomiast w grudniu został rozstrzygnięty konkurs na dyrektora Europejskiego Centrum Bajki imienia Koziołka Matołka w Pacanowie. Wygrała Aleksandra Stachniak, która dotychczas pełniła obowiązku dyrektora tej placówki. Zastąpiła Karolinę Kępczyk, która później przez kilka miesięcy (do końca listopada) była dyrektorem Buskiego Samorządowego Centrum Kultury.
Zmiany nastąpiły też w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu. Były dyrektor tej placówki wygrał konkurs na dyrektor Muzeum Archeologiczno-Etnograficznego w Łodzi. Obowiązki dyrektora pełni obecnie Iwona Łukawska.
SCENA DRAMATYCZNA W TYMCZASOWEJ SIEDZIBIE
Mijające miesiące były czasem realizacji ważnych, wielomilowych inwestycji. Zakończyła się przebudowa dawnej sali gimnastycznej w Wojewódzkim Domu Kultury, w miejscu której powstała scena tymczasowa dla Teatru imienia Stefana Żeromskiego. Inwestycję zrealizowała firma Anna-Bud. Koszt wynosił 11,5 mln złotych.
Prace trwały od sierpnia 2019 roku. We wrześniu tego roku przeniósł się tutaj teatr. Aktorzy mają do dyspozycji garderoby – 22 stanowiska, w których mogą się przygotować, z prysznicami i toaletami. Jest też kaskadowa widownia dla prawie 250 widzów oraz udogodnienia dla osób niepełnosprawnych.
Natomiast pod koniec roku udało się rozstrzygnąć przetarg na remont siedziby Teatru imienia Stefana Żeromskiego, przy ulicy Sienkiewicza 32 w Kielcach. W przetargu udział wzięły trzy firmy. Ostatecznie inwestycję pod nazwą „Przebudowa, rozbudowa i nadbudowa zabytkowego obiektu Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach” przeprowadzi firma Anna-Bud. Złożona przez nią oferta była najkorzystniejsza i wynosiła 82,287 mln złotych.
Koncepcję przebudowy teatru przygotowała pracownia WXCA z Warszawy. Projekt łączy wymogi konserwatorskie z nowoczesnymi rozwiązaniami technologicznymi. W odnowionej siedzibie widzów przywita dwukondygnacyjne foyer. Nowością będzie wybudowanie kondygnacji podziemnej z przeznaczeniem na magazyny. Powstanie nowoczesne studio nagrań wraz z reżyserką, a także nowa scena kameralna z możliwością otwarcia na dziedziniec.
Teatr na remont zabezpieczył fundusz w wysokości 90 mln złotych. Finansowanie będzie pochodziło z kilku źródeł: środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego – po 20 milionów złotych, z Funduszy Norweskich – ponad 15 milionów, natomiast pozostała kwota jest zarezerwowana w budżecie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego.
DAWNY PAŁAC BISKUPÓW KRAKOWSKICH ODZYSKUJE BLASK
Cały czas trwają prace w Dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach. Całkowity koszt jego modernizacji ma wynieść ponad 21 milionów złotych. Remont rozpoczął się w 2017, a jego zakończenie planowane jest na 2021 rok. Większość środków pochodzi z projektu „Pałac w Muzeum, Muzeum w Pałacu. Ochrona, zachowanie i udostępnienie na cele publiczne zabytków ruchomych i nieruchomych o znaczeniu ogólnopolskim” realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Działania obejmują między innymi remont elewacji z renowacją detali architektonicznych, wykonanie nowoczesnych instalacji zabezpieczających: przeciwpożarową i antywłamaniową, modernizację Galerii Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej.
W ostatnim czasie zakończyły się prace, związane z konserwacją fryzu podstropowego w Izbie Stołowej Górnej.
Z kolei w Drugim Pokoju Senatorskim wciąż działa grupa specjalistów. Prace są bardzo zaawansowane. Tu centralnym punktem zainteresowania jest pochodzący z pierwszej połowy XVII wieku strop ramowy, stworzony przez włoskiego malarza Tomasza Dolabelli. Składa się on z pięciu malowideł na płótnie. Jeden z obrazów został już odnowiony i wypożyczony na wystawę do Muzeum Narodowego w Warszawie. Prace nad pozostałymi częściami trwają.
Niespełna dwa tygodnie temu, po dwóch latach wróciły do Kielc monumentalne, unikatowe tapiserie: „Triumf Ateny” i „Bitwa nad Granikiem”. Tkaniny zostały poddane konserwacji przez zespół Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w Warszawie pod kierunkiem Anny Makulec.
MUZEUM ARCHEOLOGICZNE W WIŚLICY ZYSKUJE NOWĄ OPRAWĘ
Pełną parą idą także prace przy modernizacji Muzeum Archeologicznego w Wiślicy – oddziału Muzeum Narodowego w Kielcach.
Wykonawca robót przejął teren w październiku ubiegłego roku. Wtedy rozpoczęły się prace, które przede wszystkim mają na celu zabezpieczenie konstrukcji samej bazyliki. Działania są prowadzone w kilku odcinkach w tym samym czasie. Docelowo wzdłuż murów ma powstać podziemny tunel, który z jednej strony będzie zabezpieczał fundamenty świątyni, a z drugiej będzie miejscem na ekspozycję.
Prace trwają także w podziemiach kolegiaty, która skrywa pozostałości dwóch romańskich kościołów: z XII i XIII wieku. Tu znajduje się najważniejsza i najcenniejsza jaką jest płyta orantów, czyli jedyna taka płyta romańska, która zachowała się na świecie.
Inwestycja ma się zakończyć w 2021 roku. Docelowo pawilon archeologiczny, podziemia pod bazyliką oraz dzwonnica w ramach modernizacji zostaną połączone jedną ścieżką turystyczną i w ten sposób wszystkie najważniejsze wiślickie zabytki stworzą kompleks muzealny, z wejściem od strony pawilonu.
Projekt „Modernizacja Muzeum Archeologicznego w Wiślicy jako Oddziału Muzeum Narodowego w Kielcach wraz z otoczeniem w celu zabezpieczenia i ochrony unikatowych obiektów dziedzictwa narodowego” jest realizowany w ramach VIII osi priorytetowej Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Inwestycja ma kosztować prawie 26 milionów złotych.
W MICHNIOWIE ZAKOŃCZENIE PRAC PO 10 LATACH
Do końca zmierza także kolejna ważna inwestycja w regionie – Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Obecnie są prowadzone prace przy wykończeniu wystawy.
Finał tej budowy oczekiwany jest od dawna. Rozpoczęła się ona w 2011 roku i od początku nie miała szczęścia. Po drodze były kłopoty natury finansowej, bo muzeum nie do razu pozyskało dotację na całość realizacji. Praca przebiegała w etapach, a kolejni wykonawcy nie radzili sobie z trudnością inwestycji, stąd poważne usterki, które zaczęły się ujawniać. Całkowity koszt inwestycji wynosi prawie 41 mln zł. Blisko 28 mln zł pochodzi ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Projekt przebudowy obiektu stworzyła pracownia architektoniczna NIZIO International Design z Warszawy. Zgodnie z koncepcją architektoniczną Mauzoleum to jeden długi budynek, podzielony na segmenty o powierzchni około 2000 metrów kwadratowych powierzchni wystawienniczej. Budynek ma postać Domu-Chaty. Wystawa stała zajmie powierzchnię 1,7 tys. metrów kwadratowych, natomiast dodatkowo 270 metrów kwadratowych przeznaczono na ekspozycje czasowe, które będą prezentowane w obiekcie.
HISTORIA I KULTURA POKAZANE W PARKU DZIEDZICTWA GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH
Jest już zgoda na budowę Parku Dziedzictwa Gór Świętokrzyskich w Nowej Słupi. Inwestycja będzie kosztowała 19,3 mln złotych. Ma być gotowa w połowie 2022 roku. Przetarg wygrała firma Agro-Bud ze Starachowic.
Projekt prowadzą wspólnie gmina Nowa Słupia oraz ROT. W tym celu została powołana jednostka kultury pod nazwą Park Dziedzictwa Gór Świętokrzyskich „Łysa Góra”.
Instytucja będzie usytuowana na terenie Centrum Kulturowo-Archeologicznego w Nowej Słupi. Będzie wkomponowany w istniejące atrakcje, między innymi amfiteatr oraz modernizowane Muzeum Starożytnego Hutnictwa Gór Świętokrzyskich. Nowopowstały obiekt będzie miał kształt litery L. Wymiary najdłuższych boków będą wynosić: 59,9 m i 48,7 m. Powierzchnia użytkowa to 1862 metrów kwadratowych, z czego 1083 metrów kwadratowych będzie zajmować ekspozycja.
Oprócz ścieżki legend, w parku znajdzie się też strefa edukacyjna, w której legendy i podania będą skonfrontowane z badaniami naukowymi. Będzie również strefa promocji i zabaw, w której gry będą luźno nawiązywać do legend.
Realizowane i planowane inwestycje cieszą, bo dowodzą, że wciąż wielu instytucjom i samorządom zależy na inwestowaniu w kulturę. Choć i na tym polu można wskazać porażki.
TEATR LALKI I AKTORA „KUBUŚ” WCIĄŻ W STAREJ KAMIENICY
Niestety wciąż nie ruszyła kolejna wyczekiwana inwestycja, jaką jest budowa siedziby Teatru Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach. Kamienica przy ulicy Dużej, gdzie obecnie mieści się scena dla młodego widza jest w fatalnym stanie.
Na początku roku został ogłoszony przetarg. Chęć realizacji inwestycji zgłosiło dziewięciu wykonawców. Postępowanie jednak zostało unieważnione, ponieważ oferta z najkorzystniejszą ceną została odrzucona, a kwota kolejnej przewyższała środki zabezpieczone przez miasto. Wykonawca, którego oferta została odrzucona, odwołał się do Krajowej Izby Odwoławczej – wyrok w tej sprawie, utrzymujący stanowisko miasta został ogłoszony we wrześniu.
– Na przedmiotowy wyrok, stronom przysługiwała skarga do sądu, którą można wnieść w terminie siedmiu dni od dnia jego doręczenia. Do urzędu miasta wpłynęła informacja, że taka skarga została złożona. Obecnie czekamy na dalsze informacje z sądu w tym zakresie – tłumaczy Tomasz Porębski, rzecznik prezydenta.
Przed ogłoszeniem kolejnego postępowania, miasto będzie musiało zaktualizować kosztorysy inwestorskie, jednak kolejne postępowanie przetargowe może być wszczęte dopiero po wyczerpaniu procedur związanych z przysługującymi środkami ochrony prawnej: rozstrzygnięcie KIO oraz sądu musi być prawomocne, ostateczne.
Dobra widomość jednak jest taka, że nie jest zagrożone finansowanie unijne.
„Kubuś” ma się mieścić w zabytkowych budynkach na Wzgórzu Zamkowym. Ma zająć historyczne budynki. Połączy Dwór Starościński i starą kuźnię, wieżą sceniczną. Dwór Starościński będzie budynkiem trzykondygnacyjnym, a w części będzie też czwarta kondygnacja w postaci użytkowej piwnicy. Tu znajdzie się scena duża z miejscem dla 148 osób, sala wielofunkcyjna czyli scena mała z miejscem dla około 80 widzów, bufet, foyer, toalety dla widzów, szatnia oraz biuro organizacji widowni.
Budynek kuźni będzie stanowił zaplecze administracyjne. Tu będą też pracowanie plastyczne, warsztaty oraz część garderób. Niesyty ta wizja nadal wydaje się nieosiągalna.
ROK JUBILEUSZY
Mijający rok to też czas jubileuszy, które ze względu na pandemię, nie były świętowane. 25-lecie obchodzi Kielecki Teatr Tańca, z kolei 75 lat temu została powołana do życia filharmonia w Kielcach, a równo sto lat temu rozpoczęły się starania i próby organizacji zespołu orkiestrowego. Powody do świętowania ma Wojewódzki Dom Kultury, który ma już 85 lat, a 65 lat temu Stefan Karski stworzył Teatr Lalki i Aktora „Kubuś”.
Urodzinowe fety są planowane na przyszły rok. Czy się odbędą? To już zależy od sytuacji epidemicznej w kraju.
