„Rocznik świętokrzyski dawny”, najstarsze zachowane dzieło polskiej historiografii trafił na prestiżową Polską Listę Programu UNESCO Pamięć Świata. Lista obejmuje najcenniejsze zabytki obrazujące ważne wydarzenia z historii naszego kraju. Jak mówi profesor Krzysztof Bracha, historyk z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, to wyjątkowe dzieło przez wieki znajdowało się w bibliotece klasztoru na Świętym Krzyżu.
– Rękopis „Rocznika świętokrzyskiego dawnego” pochodzi z XII wieku. Powstał prawdopodobnie w środowisku katedry krakowskiej i został sprowadzony do biblioteki klasztoru benedyktynów na Łyścu. Tam był przechowywany od połowy XV wieku - opowiada profesor Krzysztof Bracha.
Istnieje również niezwykle cenny dla polskiej historii „Rocznik świętokrzyski nowy”, który również należał do zbiorów klasztoru Na Świętym Krzyżu.
„Rocznik świętokrzyski dawny” zawiera informacje o wydarzeniach z zarania polskiej państwowości. Przekazuje wiedzę między innymi o ślubie Mieszka I z Dąbrówką i Chrzcie Polski. Jak podkreśla profesor Krzysztof Bracha, nie jest pierwszym dziełem z biblioteki benedyktynów, które trafiło na listę Pamięć Świata UNESCO.
– Na tej liście jest od kilku lat rękopis „Kazań świętokrzyskich”. A więc z trzech rękopisów z Biblioteki Narodowej, trzy pochodzą z biblioteki benedyktynów na Świętym Krzyżu – mówi profesor Bracha.
„Rocznik świętokrzyski dawny” w XVIII trafił do Biblioteki Załuskich, czyli pierwszej Biblioteki Narodowej. Po rozbiorach wraz z innymi dziełami został wywieziony do Petersburga. W 1923 roku wrócił do Polski i trafił do Biblioteki Narodowej.