Dla jednych samouk, a dla innych odkrywca Krzemionek Opatowskich, czy twórca nazwy Rydno. Niewiele osób jednak wie, że aby przeżyć Stefan Wincenty Krukowski musiał karmił swoją krwią wszy.

Czytaj również

Pociąg do kultury oficjalnie wystartował

2025-09-05

Anna Żmudzińska odznaczona przez ministra kultury

2025-09-05

W 1906 roku jako 16-letni pasjonat prehistorii, Stefan Wincenty Krukowski odkrył swoje pierwsze stanowisko archeologiczne we wsi Graba, w powiecie błońskim. Wydawało się, że droga kariery stoi przed nim otworem, ale gdy stan zdrowia jego matki zaczął się pogarszać, Stefan przerwał naukę i podjął pracę. Na szczęście znalazł się pod opieką profesora Erazma Majewskiego i razem z nim prowadził badania archeologiczne. Gdzie? Nie staczy nam czasu, aby opowiedzieć o wszystkich miejscach.

W okresie międzywojennym dzięki działalności Stefana Krukowskiego ujawnione zostały kopalnie odkrywkowe krzemienia czekoladowego w rejonie Łysogór, krzemienia świeciechowskiego koło Annopola i kopalnia krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich. Stefan Wincenty Krukowski wraz z geologiem Janem Samsonowiczem w 1921 roku przeprowadzili powierzchniowe rozpoznanie w widłach Wisły i Kamiennej, odkrywając wtórne nagromadzenia krzemieni czekoladowych. To początek odkrywania Krzemionek Opatowskich, a także Rydna.

Niewiele osób jednak wie, jaki był los odkrywcy podczas II wojny światowej. Przebywał m.in. we Lwowie gdzie był karmicielem wszy zdrowych w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla.

„Uzyskać takie lukratywne zajęcie nie było łatwo” – tam czasy, gdy podczas okupacji pracował w tym instytucie wspominał Marek Zakrzewski, ówczesny student Politechniki Lwowskiej. „…Zarobki, dodatkowe przydziały chleba i marmolady z buraków, jakie dostawali pracownicy były nie do pogardzenia, ale naprawdę liczyło się to, że ausweis Instytutu gwarantował bezpieczeństwo. Instytut stał się bezpieczną przystanią dla około 5 tys. ludzi m.in. poety Zbigniewa Herberta, matematyka Stefana Banacha – wszyscy oni byli karmicielami wszy…”

„ … Owady umieszczano w maleńkich klateczkach, z których jedna ścianka zbudowana była z drobnej siateczki, przez którą wszy mogły wyciągnąć ssawki. Pudełeczka, każde zawierające około 500 owadów, przypinało się elastycznymi paskami do skóry na nogach, mężczyźni na łydkach, kobiety – na udach, żeby móc ukryć krwawe ślady po ukąszeniach pod ubraniem. Pogryziona, czerwona skóra piekła i bolała, ale drapanie się było zakazane. Powodowało strupy, przez które wszy nie były w stanie się przebić. Rekordziści karmili dziennie 8-10 tysięcy wszy, w ciągu miesiąca byli w stanie wykarmić w pełnym cyklu rozwoju do 32 tysięcy owadów, tracąc około litra krwi. Kierownicy hodowli musieli pilnować, żeby hodowane w laboratorium wszy nie były karmione dłużej niż 45 minut, bo same nie potrafiły przerwać ssania i pękały …” – pisze z kolei Mariusz Urbanek w książce „Profesor Weigl i karmiciele wszy”.

Stefan Krukowski był w grupie karmicieli kierowanej przez Wacława Szybalskiego, który w maju 1944 roku wyjechał ze Lwowa do Końskich. Także Krukowski opuścił pod koniec wojny Lwów, znalazł się w Skarżysku-Kamiennej i powrócił do swojej archeologicznej pasji.

W kolejnym odcinku słuchowiska: „Wyprawa w nieznane” Radio Kielce opowie o rezerwacie Rydno, z którym związany był Stefan Wincenty Krukowski.