„Wieś polska podczas II wojny światowej. Po pacyfikacji – losy i pamięć” – pod takim hasłem Instytut Pamięci Narodowej, wspólnie z Muzeum Wsi Kieleckiej już po raz czwarty organizuje dwudniową konferencję naukową (10 – 11 lipca). Wyniki swoich badań zaprezentuje 30 naukowców z różnych stron Polski.
Tegoroczne wydarzenie będzie poświęcone problematyce ofiar represji i ich losów oraz rzeczywistości po pacyfikacjach. W centrum uwagi znajdzie się człowiek – świadek niemieckiego i sowieckiego okrucieństwa. Poruszony zostanie także temat ludobójstwa, dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich.
Dorota Koczwańska-Kalita, naczelnik kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej zwraca uwagę, jak ważną rolę w czasie II wojny światowej odegrała polska wieś i jak bardzo za to cierpiała.
– Wieś była schronieniem dla uchodźców różnego rodzaju, zapleczem dla polskiej partyzantki, ale też swego rodzaju zapleczem żywnościowym dla społeczeństwa. To sprawiało, że tak ogromnie cierpiała, była drenowana i wyzyskiwana przez okupanta – podkreśla.
12 lipca jest Dniem Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej. Święto jest obchodzone od 2018 roku w rocznicę pacyfikacji Michniowa, której w 1943 dokonali Niemcy. Przez dwa dni zamordowano wówczas 204 osoby.
W czasie II wojny światowej hitlerowcy spacyfikowali ponad 800 polskich wsi.
PROGRAM KONFERENCJI
10 lipca 2021 r. (sobota), Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia” w Kielcach, ul. Warszawska 5
9.00 dr Dorota Koczwańska-Kalita (Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach), Tadeusz Sikora (Muzeum Wsi Kieleckiej), Powitanie uczestników i rozpoczęcie obrad
9.15 dr hab. Stanisław Meducki prof. PŚ (Politechnika Świętokrzyska), Polityka okupantów niemieckich w stosunku do polskiego rolnictwa (1939–1945)
9.35 dr hab. Waldemar Grabowski (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Delegatura Rządu na Kraj wobec polskiej wsi. Stan wiedzy, postulaty badawcze
9.55 Mateusz Kubicki (Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku), Okupacja niemiecka 1939–1945 i jej wpływ na wieś pomorską na przykładzie powiatu starogardzkiego
10.15 dr Maciej Ambrosiewicz (Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe), Sopoćkinie i okolice w latach 1939–1945 (1950)
10.35 dr Soraya Kuklińska (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Naliboki
10.55 Dyskusja
11.15 Przerwa kawowa
11.35 dr Dominik Szulc (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk), Pacyfikacja i co dalej? Miejsca odosobnienia dla ofiar pacyfikacji wsi zamojskich w Kraśniku (Budzyniu)
11.55 dr Beata Kozaczyńska (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), Dzieci w cieniu wysiedleń i pacyfikacji Zamojszczyzny (1942–1943)
12.15 dr Rafał Drabik (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Udział I zmotoryzowanego batalionu żandarmerii SS w pacyfikacji ludności w dystrykcie lubelskim
12.35 dr Sławomir Jan Maksymowicz (Archiwum Państwowe w Olsztynie), Pacyfikacja wiosek na Lubelszczyźnie i w Górach Świętokrzyskich w latach 1939–1945. Metody zapobiegania i działania odwetowe ze strony polskich oddziałów partyzanckich
12.55 dr Mariusz Sawa (Polsko-Ukraińsko-Kanadyjska Fundacja Stypendialna „Kalyna”), Odwet czy pacyfikacja? Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie wobec ukraińskich współobywateli w marcu 1944 r.
13.15 Dyskusja
13.35 Przerwa
14.35 dr hab. Sebastian Piątkowski (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), „We wsi tylko wierzby zostaną…”. O domniemanych i rzeczywistych inicjatorach pacyfikacji nadwiślańskiej Antoniówki w listopadzie 1943 r.
14.55 Agnieszka Zięba-Dąbrowska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Pacyfikacja wsi Dębowe Pole w gminie Sienno
15.15 Piotr Kacprzak (Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu), Lasy, leśnicy i osady leśne w konspiracji zbrojnej i ruch u oporu w okresie II wojny światowej
w regionie świętokrzyskim – walka i pamięć
15.35 Antoni Dąbrowski (Fundacja Kultury Regionalnej „Radostowa” w Starachowicach), Pacyfikacja Zawał i Mołdawy
15.55 Dyskusja
16.15 Przerwa kawowa
16.35 dr Mieczysław Kopeć (Krosno Odrzańskie), Ruch Oporu Chłopów „Roch” na terenie powiatu przeworskiego w latach 1939–1944 w światle materiałów archiwalnych
16.55 dr Piotr Olechowski (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Mieszkańcy wsi galicyjskiej, jako obiekt represji ze strony sowieckiego aparatu bezpieczeństwa w czasie II wojny światowej
17.15 dr Paweł Glugla (Tarnów), „Dies Irae” 1944. Pacyfikacja wsi Jamna w gminie Zakliczyn – geneza, straty i pamięć
17.35 dr Filip Gańczak (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Pacyfikacja wsi Bobrowa w powiecie dębickim 9 lipca 1943 r. Przebieg i pamięć
17.55 Dyskusja
11 lipca 2021 r. (niedziela), Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie
9.30 dr Dorota Koczwańska-Kalita (Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach), Tadeusz Sikora (Muzeum Wsi Kieleckiej), Powitanie uczestników i rozpoczęcie obrad
9.45 dr hab. Monika Tomkiewicz (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Akcja odwetowa jako jedna z metod terroru stosowana przez Niemców w polskich wsiach
na terenie Wileńszczyzny w latach 1942–1944 na przykładzie pacyfikacji wsi Pirciupie, Krapiwno, Olkieniki, Połuknia i Święciany
10.05 Barbara Kościelny (Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie), Poza pamięcią. Zapomniane i nieznane zbrodnie OUN–UPA w karpackich powiatach województw lwowskiego i stanisławowskiego
10.25 Krzysztof Bąkała (Muzeum Niepodległości w Warszawie), ,,Jeśli zapomnę o Nich
– ty Boże na niebie zapomnij o mnie”. Formy upamiętniania ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej na przykładzie działalności Muzeum Niepodległości
10.45 dr Renata Knyspel-Kopeć (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Obraz terroru na terenach wiejskich okolic Wołkowyska (1942–1944) w świetle dokumentów procesu Feliksa Obuchowicza vel Stanisława Lisowskiego
11.05 Tomasz Bereza (Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie), Połowce
w powiecie czortkowskim w latach 1939–1945. Pamięć o zbrodniach OUN–UPA
na polskich mieszkańcach podolskiej wioski
11.25 Dyskusja
11.45 Przerwa kawowa
12.05 prof. dr hab. Wasyl Hułaj (Uniwersytet Narodowy „Politechnika Lwowska”
we Lwowie), Polska ludność wiejska dystryktu Galicja pod koniec II wojny światowej: dekonstrukcja sowieckiej i współczesnej ukraińskiej historiografii
12.25 Adam Kuź (Muzeum Stutthof w Sztutowie – Muzeum Piaśnickie w Wejherowie), Terminologia naukowego i publicystycznego opisu zbrodni dokonanych na ludności polskiej przez oddziały OUN/UPA w latach 1939–1945
12.45 dr Izabela Bożyk (Kieleckie Towarzystwo Naukowe), Pacyfikacje wsi w regionie świętokrzyskim w lokalnej pamięci i świadomości młodzieży kieleckich szkół średnich
w 76. rocznicę zakończenia II wojny światowej
13.05 dr Dominika Siemińska, Michał Nowak (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Poszukiwanie ofiar totalitaryzmów jako wkład w upamiętnianie martyrologii wsi polskiej na dawnych terenach Rzeczypospolitej
13.25 dr Tomasz Andrzej Nowak (Muzeum Regionalne im. Stanisława Sankowskiego
w Radomsku), Zbrodnie wojsk niemieckich w wybranych wsiach powiatu radomszczańskiego w pierwszych dniach września 1939 r. i formy ich upamiętnienia
13.45 Ewa Kołomańska (Muzeum Wsi Kieleckiej – Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich
w Michniowie), Potrzeba pamięci – zmiany sposobu upamiętniania wydarzeń historycznych
14.05 Dyskusja
14.25 dr Dorota Koczwańska-Kalita (Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach), Tadeusz Sikora (Muzeum Wsi Kieleckiej), Zakończenie obrad i podsumowanie konferencji
14.45 Zwiedzanie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie