MARSZ SZLAKIEM PIERWSZEJ KOMPANII KADROWEJ 2023
Sierpień 1914 r. Strzelcy na krakowskich Oleandrach / Fot. NAC

3 sierpnia 1914 roku Józef Piłsudski powołał Pierwszą Kompanię Kadrową, która trzy dni później rozpoczęła historyczny „Marsz ku Wolności”. Utworzona z oddziałów strzeleckich była pierwszym od powstania styczniowego regularnym oddziałem armii polskiej.

Sformowano ją z dwóch, dość niechętnie odnoszących się do siebie, letnich szkół oficerskich – Związku Strzeleckiego i Drużyn Strzeleckich.

– Odtąd nie ma ani strzelców, ani drużyniaków. Wszyscy jesteście żołnierzami polskimi – przemawiał 108 lat temu Józef Piłsudski. W Polskim Radiu treść przemówienia Marszałka prezentował w 2001 roku Andrzej Krusiewicz:

 

Pierwsza Kompania Kadrowa stała się zalążkiem Legionów Polskich, które, walcząc w I wojnie światowej, przyczyniły się do odzyskania przez nasz kraj niepodległości w 1918 roku. Historyk profesor Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego w 2019 roku w Polskim Radiu podkreślił, że Józef Piłsudski od co najmniej 1908 roku liczył na wybuch światowego konfliktu, który mógłby dać Polsce niepodległość, i szykował się do walk z zaborcami:

 

Według różnych źródeł kadrówka liczyła od 145 do 168 żołnierzy. W skład IV plutonu 1. Kompanii Kadrowej wchodził generał Wincent Kowalski (zmarł w 1984 roku). W 1974 roku w Radiu Wolna Europa wspominał entuzjazm żołnierzy:

 

Wśród młodych żołnierzy, którzy przygotowywali się do walk z Rosjanami, był Wacław Graba-Łęcki (zmarł w 1975 roku). W Radiu Wolna Europa odczytywano w 1974 roku jego wspomnienia z pierwszego spotkania z Józefem Piłsudskim:

 

6 sierpnia 1914 roku Pierwsza Kompania Kadrowa rozpoczęła historyczny „Marsz ku Wolności”. Wyruszyła o świcie z krakowskich Oleandrów w stronę Kielc, obalając w okolicach Michałowic rosyjskie słupy graniczne. Po zajęciu Kielc, bezskutecznej próbie przebicia się do Warszawy i wywołania tam powstania, wróciła do Krakowa. W grudniu 1914 roku dała początek Pierwszej Brygadzie Legionów Polskich. Żołnierz Legionów Andrzej Krzyżowski opowiadał w 1968 roku w Polskim Radiu, że Pierwsza Kompania Kadrowa nie znalazła oparcia w miejscowej ludności:

 

W czasie marszu Kadrówki, między 6 a 12 sierpnia 1914 roku, powstała pieśń Pierwszej Kompani Kadrowej. Tekst ułożyli Tadeusz Ostrowski „Oster” i Wacław Graba-Łęcki (nagranie pochodzi z audycji Polskiego Radia „Wspomnienia pisane dźwiękiem” z 1994 roku):

 

W rocznice wyjścia żołnierzy z Krakowa jest organizowany Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej. Jego idea zrodziła się w 1924 roku wśród legionistów, którzy chcieli upamiętnić 10. rocznicę wymarszu Kadrówki.

Sierpień 1914 r. Strzelcy na krakowskich Oleandrach / Fot. NAC

I KOMPANIA KADROWA

Pododdział piechoty utworzony 3 sierpnia 1914 w Krakowie przez Józefa Piłsudskiego z połączenia członków „Strzelca” i Polskich Drużyn Strzeleckich jako zalążek Wojska Polskiego.

28 lipca 1914 roku Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii, 1 sierpnia Niemcy Rosji, 3 sierpnia Niemcy Francji i Austro-Węgry Rosji. Rozpoczęła się I wojna światowa.

29 i 30 lipca Józef Piłsudski zarządził częściową mobilizację i koncentrację strzelców. Dzień później podporządkował sobie Polskie Drużyny Strzeleckie, a 2 sierpnia za zgodą władz austriackich rozpoczął mobilizację i koncentrację wszystkich drużyn z Galicji. Tego samego dnia dowódcą kompanii wyznaczył Tadeusza Kasprzyckiego „Zbigniewa”.

3 sierpnia około godz. 18.00 w Oleandrach z członków ZS i PDS sformowano 1 Kompanię Kadrową. 4 i 5 sierpnia kontynuowano organizację i szkolenie kompanii. W skład kompanii wchodziły cztery plutony, a każdy z nich złożony był z czterech dziesięcioosobowych sekcji.

Kompania wymaszerowała 6 sierpnia o godzinie 2:42 w stronę Miechowa, w Michałowicach obalając rosyjskie słupy graniczne. Po zajęciu Kielc i bezskutecznej próbie przebicia się do Warszawy w celu wywołania powstania, Pierwsza Kadrowa powróciła do Krakowa, stając się zalążkiem Legionów Polskich.

Według różnych źródeł stan kompanii wynosił 145-168 żołnierzy. Do składu 1. kompanii kadrowej należy zaliczyć członków tzw. „siódemki” – patrolu Władysława Prażmowskiego „Beliny”, który w nocy z 1 na 2 sierpnia 1914 roku, jako pierwszy oddział Wojska Polskiego przekroczył granicę zaboru austriackiego z zaborem rosyjskim w Kocmyrzowie i 3 sierpnia wieczorem powrócił do Krakowa, a 6 sierpnia wyruszył wraz z kompanią do Miechowa.

Sierpień 1914 r. Strzelcy na krakowskich Oleandrach / Fot. NAC

8 sierpnia 1914 roku w Miechowie nastąpiły pierwsze zmiany personalne. Dotychczasowy dowódca kompanii, Tadeusz Kasprzycki „Zbigniew” odszedł do Komendy Głównej, a jego miejsce zajął Kazimierz Jan Piątek „Herwin”. Dowództwo 1 plutonu objął Modest Słoniowski „Słoń”, oficer PDS, odznaczony „Parasolem”. Tego samego dnia do kompanii przyjęto pierwszych ośmiu ochotników tzw. patrol skautów.

12 sierpnia 1914 roku pierwsza kompania, razem z kompanią drugą Stanisława Tessaro „Zosik” i trzecią Wacława Wieczorkiewicza „Scaevola”, zajęła Kielce.

12 sierpnia 1919 roku w Warszawie, z rozkazu Naczelnego Wodza, zarządzona została zbiórka „kadrowców”. Prawo udziału w zbiórce przysługiwało tylko „tym oficerem, podoficerom i żołnierzom, którzy byli w składzie kompanii kadrowej w linii w dniu 6 sierpnia 1914 roku. Nikomu innemu prawo do wzięcia udziału w niej nie przysługuje pod żadnym pozorem”. „Kadrowcy” po przybyciu do Warszawy mieli się meldować u porucznika Stefana Pomarańskiego w Redakcji „Wiarusa” w Zamku Królewskim.

Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej / Fot. NAC
PROGRAM MARSZU SZLAKIEM I KOMPANII KADROWEJ 2022

MARSZ SZLAKIEM PIERWSZEJ KOMPANII KADROWEJ 2023 – PROGRAM


5 SIERPNIA (SOBOTA)

KRAKÓW
  • godz. 14:55 zbiórka uczestników Marszu przy Skwerze Zielińskiego obok pomnika Piłsudskiego
  • godz. 15:00 uroczysty apel rozpoczynający marsz
  • godz. 15:30 przemarsz (najpierw złożenie kwiatów przy pomniku) uczestników w kolumnie zorganizowanej z kompanią reprezentacyjną Wojska Polskiego i orkiestrą ulicami Piłsudskiego – Podwalem – św. Anny – na Rynek – przejście Rynkiem w lewo w stronę ulicy Szewskiej (zatrzymanie kolumny marszowej i złożenie kwiatów w miejscu przysięgi Tadeusza Kościuszki) – następnie obejście Rynku, wejście w ul. Grodzką i ulicą Grodzką na Wawel (wejście od strony ul. Bernardyńskiej)
  • godz. 16:30 apel w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów i złożenie kwiatów na grobie Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz na grobie Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Honorowego Protektora Marszu w latach 2006-2009
  • godz. 17:00 uroczysta msza święta na Wawelu
  • godz. 18:15 przemarsz uczestników marszu z asystą wojskową i orkiestrą z Wawelu, przez pl. o. gen. Adama Studzińskiego (złożenie kwiatów pod Krzyżem Katyńskim) ulicą Grodzką, Rynek Główny, Plac Szczepański. Na Rynku Małym odbywa się lekcja śpiewania
  • godz. 19:45 uroczysty capstrzyk na Kopcu Józefa Piłsudskiego na krakowskim Sowińcu ze złożeniem ziemi – uroczystość organizowana we współpracy z Komitetem Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego
  • godz. 20:45 zakończenie uroczystości

6 SIERPNIA (NIEDZIELA)

KRAKÓW – MICHAŁOWICE – SŁOMNIKI
  • godz. 6:30-6:45 zbiórka uczestników oraz kompanii reprezentacyjnej Wojska Polskiego i orkiestry na ul. Oleandry 4
  • godz. 7:00 uroczysty apel, po odczytaniu rozkazu rozpoczynającego LVIII Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej utworzenie kolumny marszowej i wyjście z miejsca uroczystości w aleję 3 Maja i dojście na wysokość parkingu przy stadionie Wisły, gdzie rozformowanie kolumny
  • godz. 8:00 uformowanie kolumny przed wejściem na cmentarz i przejście na Kwatery Legionowe, ciąg dalszy uroczystości zakończony apelem pamięci
  • godz. 9:00-9:30 przyjazd władz państwowych, wojskowych i samorządowych, gości, uczestników Marszu do Michałowic. Zgrupowanie przy trasie krajowej nr 7
  • godz. 9:45 rozpoczęcie uroczystości. Złożenie kwiatów przy pomniku. Przewidywany czas uroczystości – 10 minut
  • godz. 11:30 start drużyn marszowych na szlak „Kadrówki”, po dotarciu do Słomnik drużyny meldują się na stadionie
  • godz. 13:00 zawody strzeleckie dla przedstawicieli Marszu i LOK w Słomnikach na strzelnicy w Słomnikach
  • godz. 16:15-16:30 zgrupowanie drużyn marszowych i ustawienie ich w kolumnę marszową na placu Ludowego Klubu Sportowego Słomniczanka i przejście ul. Kościuszki na ul. Wolności 4. Uroczystości odbędą się na placu przed budynkiem Miejsko-Gminnego Centrum Kultury
  • godz. 17:00 wejście na plac przed Miejsko-Gminnym Centrum Kultury gdzie oczekuje kawaleria uroczystości zgodnie z planem: podniesienie Flagi Państwowej i Hymn Narodowy, krótkie przemówienia, wręczenie pucharów z zawodów strzeleckich, ceremonia złożenia kwiatów, pieśń reprezentacyjna Wojska Polskiego
  • godz. 17:30 przemarsz kolumną marszową z miejsca uroczystości do Ludowego Klubu Sportowego Słomniczanka

7 SIERPNIA (PONIEDZIAŁEK)

SŁOMNIKI – MIECHÓW
  • godz. 13:30 zgrupowanie uczestników na placu Zespołu Szkół nr 2 (ul. Bolesława Prusa 2) i przemarsz kolumny ulicami: Składową, Prusa, Konopnickiej, Racławicką, Wesołą i Jagiellońską na Rynek. Na ulicy Wesołej, róg Targowa dołącza orkiestra i kawaleria marszowa
  • godz. 14:00 uroczystości na Rynku (hymn, przemówienia, składanie kwiatów, pieśń reprezentacyjna „My Pierwsza Brygada”)
  • godz. 14:30 delegacja marszu oraz przedstawiciele samorządu przechodzą przed tablice pamiątkowe i składają kwiaty i znicze

8 SIERPNIA (WTOREK)

MIECHÓW – WODZISŁAW
  • godz. 16:30 zgrupowanie uczestników marszu przed Wodzisławiem przy pamiątkowej tablicy na ulicy Krakowskiej – okolice parkingu przy hotelu „Zameczek”
  • godz. 16:40 złożenie kwiatów i wymarsz
  • godz. 17:00 uformowanie kolumny marszowej przy mostku: orkiestra, poczty sztandarowe. Przemarsz kolumny na Rynek
  • godz. 17:15 uroczystości na Rynku zgodnie z ceremoniałem i złożenie kwiatów przed historyczną tablicą
  • godz. 17:45 przemarsz delegacji Kompanii ulicami Pińczowską, Krakowską i Rolniczą na cmentarz.

9 SIERPNIA (ŚRODA)

WODZISŁAW – JĘDRZEJÓW
  • godz. 17:30 przemarsz ul. Okrzei, 11 Listopada na Plac Kościuszki
  • godz. 18:00 apel wieczorny połączony z powitaniem na Placu Kościuszki przed Domem Przypkowskich w Jędrzejowie

10 SIERPNIA (CZWARTEK)

JĘDRZEJÓW – CHOINY NAD NIDĄ
  • godz. 8:00 przemarsz ul. Okrzei i 11 Listopada pod siedzibę Starostwa Powiatowego.
  • godz. 8:15 uroczystości zakończone złożeniem kwiatów pod Dębem Niepodległości
  • godz. 8:30 wymarsz do Choin nad Nidą (sprzed siedziby starostwa)
  • godz. 11:00 Sokołów Górny – spotkanie przy tablicy
  • godz. 19:00 wybory Komendanta LIX (44. po wojnie) Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej w 2024 roku

11 SIERPNIA (PIĄTEK)

CHOINY NAD NIDĄ – CHĘCINY
  • godz. 13:30 odsłonięcie tablicy w Szewcach
  • godz. 18:45 zbiórka na placu szkolnym i rozdawanie zniczy
  • godz. 19:00 wymarsz ze zniczami z placu szkolnego
  • godz. 19:30 apel na Rynku
  • godz. 20:00 spektakl teatralny

12 SIERPNIA (SOBOTA)

CHĘCINY – SZEWCE – KIELCE
  • godz. 8:00 Szewce, apel poranny przy pomniku upamiętniającym bitwę z września 1944 r. żołnierzy AK pod dowództwem Antoniego Hedy ps. „Szary”
  • godz. 8:30 wymarsz na trasę do Kielc
  • godz. 11:50 zgrupowanie uczestników marszu na parkingu przy ulicy Wojciecha Szczepaniaka
  • godz. 12:00 przemarsz uczestników ulicami Kielc (w tym ul. Sienkiewicza) przed Pomnik Czynu Legionowego, gdzie odbędą się uroczystości
  • godz. 14:00-15:00 uroczystość zakończenia marszu na pl. Wolności, wręczenie odznak i nagród marszowych z udziałem najwyższych władz państwowych, wojskowych i samorządowych, a także hymn państwowy, podniesienie flagi państwowej na maszt, wystąpienia okolicznościowe, wręczenie odznaczeń państwowych, wręczenie Medali i Odznak „Uczestnikowi Marszu Szlakiem Kadrówki”, wręczenie nagród w zawodach marszowych, apel pamięci i salwa honorowa, ceremonia złożenia kwiatów pod Pomnikiem Józefa Piłsudskiego, odczytane rozkazu rozwiązującego LVIII Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej
Szczegółowy program Marszu Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej 2023 dostępny na stronie internetowej organizatora: http://www.kadrowka.org/pl/marsz/hk
PROGRAM MARSZU SZLAKIEM I KOMPANII KADROWEJ 2022

Przemówienie Józefa Piłsudskiego do I Kompanii Kadrowej

Przemówienie Józefa Piłsudskiego do złączonych w I Kompanię Kadrową oddziałów Związków Strzeleckich i Polskich Drużyn Strzeleckich – 3 sierpnia 1914 r., Kraków.
czyta: Ksawery Jasieński

Odtąd nie ma ani Strzelców, ani Drużyniaków. Wszyscy, co tu jesteście zebrani, jesteście żołnierzami polskimi. Znoszę wszelkie odznaki specjalnych grup. Jedynym waszym znakiem jest odtąd orzeł biały.

Dopóki jednak nowy znaczek nie zostanie wam rozdany, rozkazuję, abyście zamienili ze sobą wasze dawne oznaki, jako symbol zupełnej zgody i braterstwa, jakie muszą wśród żołnierzy polskich panować. Niech Strzelcy przypną do czapek blachy Drużyniaków, a oddadzą im swoje orzełki.

Wkrótce może pójdziecie na pola bitew, gdzie, mam nadzieję, zniknie najlżejszy nawet cień różnicy między wami.

Żołnierze!… Spotkał was ten zaszczyt niezmierny, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna wojska polskiego idącego walczyć za oswobodzenie ojczyzny. Wszyscy jesteście równi wobec ofiar, jakie ponieść macie.

Wszyscy jesteście żołnierzami. Nie naznaczam szarż, każę tylko doświadczeńszym wśród was pełnić funkcje dowódców. Szarże uzyskacie w bitwach. Każdy z was może zostać oficerem, jak również każdy oficer może znów zejść do szeregowców, czego oby nie było… Patrzę na was, jako na kadry, z których rozwinąć się ma przyszła armia polska, i pozdrawiam was, jako pierwszą kadrową kompanię.

„Józef Piłsudski o państwie i armii”, t. I, Warszawa 1985 r.

WIADOMOŚCI