M10D 215,072 MHz Zadzwoń do studia 41 200 20 20 
Lata 80. XX wieku. Do rodziny Szmurłłów przychodzi list z Izraela. Pisze go Celina Cederbaum, obecnie Cyla Imry, dziewczynka, która w czasie II wojny światowej mając ok 3 lat trafiła pod opiekę Szmurłłów… Dopiero wtedy Tomasz Szmurłło, syn Janiny i Kazimierza, poznaje wojenną historię swoich rodziców, którzy narażając życie zgodzili się ukryć żydowską dziewczynkę.
Cyla wyjaśnia, że po wielu latach traumy związanej z niemiecką okupacją i terrorem, dopiero teraz dojrzała do nawiązania ponownego kontaktu. Odtąd stale korespondowała z Janiną Szmurłło.
Przed listopadem 1942 roku, kiedy zaczęto likwidować getto w Staszowie, Miriam Cederbaum ukryła swoją córeczkę Celinę u zaprzyjaźnionej Polki, Anastazji Kurowiec-Szczerbic. Niestety m.in. ze względów konspiracyjnych, obecność dziewczynki stała się niebezpieczna dla polskiej rodziny. Dzięki pomocy AK wyrobiono dziewczynce aryjskie papiery na nazwisko Celina Kwiatkowska. Wtedy Anastazja poprosiła o pomoc swoją siostrę, Janinę Szmurłło, która mieszkała z mężem w Skarżysku. Oboje pracowali w zakładach amunicji Hasag. Zdecydowali, że zaopiekują się Celinką, która trafiła do nich na przełomie 1942 i 1943 roku i pozostała do końca wojny.
Kazimierz Szmurłło współpracował z NSZ-AK. Celinka oficjalnie uchodziła za córkę kuzynki, ale organizacja prawdopodobnie wiedziała, że Szmurłłowie przechowują u siebie żydowskie dziecko. Zagrożeniem był fakt, że w domu, w którym mieszkali Janina i Kazimierz, stacjonowali Niemcy z Wehrmachtu, pod dowództwem Austriaka. A zatem, pod jednym dachem u polskiej rodziny związanej z NSZ-AK mieszkał zarówno oficer Wehrmachtu, jak i żydowska dziewczynka…
Kazimierz Szmurłło pasjonował się fotografią. Do dziś zachowało się wiele zdjęć jego autorstwa z tamtego okresu. Na większości z nich Celina odpowiednio poinstruowana, zakrywa sobie twarz rękami lub stoi na uboczu, w cieniu. Ale są także zdjęcia, na których widać jej twarz, semickie rysy i ciemne, kręcone włosy. Wspólne zdjęcie z Celinką ma także pan Tomasz Szmurłło, który urodził się w 1943 roku, jako pierwszy syn swoich rodziców. Pamiętam zdjęcie, gdzie na ganku stoi mama ze mną, obok Celina, a wokół żołnierze niemieccy…tam wyraźnie widać jej twarz… – mówi Tomasz Szmurłło.
Oficer z Wehrmachtu, ten Austriak, który u nas stacjonował powiedział do mojego ojca: Kazik, ona jest bardzo podobna do Żydówki i ty musisz na nią uważać. Ja ci powiem, jak będzie akcja nalotu na Żydów, ale ty musisz ją pilnować – wspomina Tomasz Szmurłło.
Po wojnie Miriam wróciła po córkę, by po pewnym czasie razem z nią wyjechać do Izraela.
W 1987 roku Celina napisała zaświadczenie do Yad Vashem, które stało się podstawą przyznania Janinie i Kazimierzowi Szmurłło tytułu Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Państwo Szmurłło chowali mnie w swoim domu jako chrześcijankę i dziecko krewnych swoich. Ja zawdzięczam moje życie powyżej wymienionym – pisze Celina, a właściwie Cyla Imry. Tytuł otrzymała także Anastazja Kurowska-Szczerbic, siostra Janiny, która zapoczątkowała pomoc małej dziewczynce.
Anna Szmurłło wspomina: nigdy nie rozmawiałam z teściową o tamtych wydarzeniach. To było oczywiste. Po prostu wzięła dziecko i się nim zajmowała. Tomka mama żyła teraźniejszością. Podczas wojny zrobiła swoje i koniec – podsumowuje pani Anna.
Episode 28 – They just did their job – Janina and Kazimierz Szmurłło, Skarżysko-Kamienna (broadcast: 23/09/2018)
The 80’s of the 20th century. The Szmurłło family receives a letter from Israel, written by Celina Cederbaum, now Cyla Imry, a girl who was taken care of by the Szmurłło for about 3 years during the Second World War… Only then did Tomasz Szmurłło, Janina and Kazimierz’s son learn about the wartime and what his parents did, risking their own lives. They hid a Jewish girl.
In her letter Cyla explains that after many years of post-German occupation and terror related trauma she has now matured to re-establish the contact. From then on she constantly corresponded with Janina Szmurłło.
Before November 1942, when the Staszów ghetto was being liquidated, Miriam Cederbaum hid her daughter Celina at a friendly Polish woman’s abode, Anastazja Kurowiec-Szczerbic. Unfortunately, the girl’s presence was dangerous to the Polish family, it had to be kept secret. Thanks to Home Army (AK) help, the girl had Aryan documents made, her fake identity was Celina Kwiatkowska. At that time, Anastasia requested Janina Szmurłło, her sister for help. Janina lived with her husband in Skarżysko. They both worked in Hasag ammunition plant. The couple decided that they would take care of little Celina. It was the turn of 1942 and 1943 when Celina came to their house. She stayed until the end of the war.
Kazimierz Szmurłło wias in conspiracy with NSZ-AK. Celinka officially passed by as a cousin’s daughter, but the conspiracy members probably knew that Szmurłło had a Jewish child hiding in their house. It was dangerous because in the house where Janina and Kazimierz lived, there Germans from the Wehrmacht, under Austrian command. Under the same roof, there was a Polish NSZ-AK officer, a Wehrmacht officer and a Jewish girl …
Kazimierz Szmurłło was passionate about photography. To this day, many of his photographs from that period have been preserved. Celina was instructed to cover her face with her hands or stands in the shade. However there are also pictures which show her face, her Semitic features and dark, curly hair. Tomasz Szmurłło has a photo with little Celina. Tomasz was born in 1943 as the first son. I remember a photo where – my mum and me on the porch, next to Celina, and German soldiers around us … there you can clearly see Celina’s face … – says Tomasz Szmurłło.
An Austrian officer from the Wehrmacht, the one who was stationed with us said to my father: Kazik, she looks like a Jewess and you have to be careful about her. You know what. There will be the police raid to find Jews. You must watch her over – recollects Tomasz Szmurłło.
After the war, Miriam returned for her daughter. Later they both left for Israel.
In 1987, Celina sent her testimony to the Yad Vashem. This was the basis for granting Janina and Kazimierz Szmurłło with the Righteous Among the Nations title. The Szmurłło raised as a Christian, a child of my relatives, hid me in their home. I owe my life to them – writes Celina, or better to say – Cyla Imra. The title was also awarded to Anastazja Kurowska-Szczerbic, Janina’s sister who initiated the help for the little girl.
Anna Szmurłło recalls: I never talked with my mother-in-law about those events. It was obvious. She just took the child in and took care of her. Tomek’s mother lived the present. During the war she just did her job – recapitulates Anna.
